ភ្នំពេញៈ រដ្ឋាភិបាល និងប្រជាពលរដ្ឋតង់សានី ប្រារព្ធទិវាបដិវត្តន៍ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា នៅថ្ងៃទី ១២ ខែ មករា ដើម្បី រំឭកដល់សោកនាដកម្មដ៏ធំធេង បង្កឡើងដោយបុរសជនជាតិ អ៊ូហ្កង់ដា ម្នាក់ ដឹកនាំការបះបោរប្រឆាំងរដ្ឋាភិបាលស៊ុលតង់ នៅហ្សង់ហ្ស៊ីបា កាលពីឆ្នាំ១៩៦៤ ដោយ បានកាប់សម្លាប់ជនជាតិអារ៉ាប់ និងជនអាស៊ីខាងត្បូង មិនតិចជាងពីរពាន់នាក់ ដែលជា ការ កាប់សម្លាប់ជាលក្ខណៈប្រល័យពូជសាសន៍ មួយអន្លើ ដោយការចាប់រំលោភសេពសន្ថវៈ និង លួចប្លន់ ។
ភូមិសាស្ត្រ-ប្រជាសាស្ត្រ
សាធារណរដ្ឋរួបរួមតង់សានី មានផ្ទៃដី ៩៤៧.៣០៣ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ស្ថិតនៅអាហ្វ្រិក ខាងកើត មានព្រំដែនជាប់ប្រទេសកេនយ៉ា រវ៉ាន់ដា អ៊ូហ្កង់ដា កុងហ្គោ សាំប៊ី ម៉ាឡាវី ម៉ូហ្សំប៊ិក និងមហាសមុទ្ធឥណ្ឌា ។ នៅដើមឆ្នាំ២០២០ មានប្រជាពលរដ្ឋជាង ៦០ លាននាក់ ភាគច្រើន ជាអ្នកកាន់សាសនាគ្រិស្ត និងអ៊ីស្លាម ជាប្រទេសពហុភាសា ពោលគឺមិនទាន់មានភាសា ណាមួយ ត្រូវបានចាត់ទុកថា ជាភាសាផ្លូវការ របស់ជាតិនៅឡើយ រដ្ឋធានីគឺទីក្រុង ដាអេសសាឡឹម ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
តំបន់ Zanzibar Archipelago ដែលបច្ចុប្បន្ន ជាតំបន់ភាគអាគ្នេយ៍ នៃសាធារណរដ្ឋ តង់សានី គឺជាតំបន់កម្រងកោះ លាតសន្ធឹងពីមហាសាគរឥណ្ឌា ដល់សាធារណរដ្ឋ Tanganyika ។ វាត្រូវបានរួមបញ្ចូលទាំងភាគខាងត្បូងនៃកោះ Unguja (ដែលគេស្គាល់ផងដែរថា Zanzibar គឺហ្សង់ហ្ស៊ីបា) កោះ Pemba ជាផ្នែកខាងជើង និងកោះជាច្រើនទៀត ។
ហ្សង់ហ្ស៊ីបា ត្រូវបានកាន់កាប់ ដោយជនជាតិអារ៉ាប់ តាំងពីឆ្នាំ១៦៩៨ ដែលជាទឹកដីរបស់អូម៉ង់ នៅឯនាយសមុទ្ទ រហូតទទួលបានឯករាជ្យ កាលពីឆ្នាំ១៨៥៨ ដោយមាន ស៊ុលតង់ (ស្តេច) របស់ខ្លួន ។ នៅឆ្នាំ១៨៩០ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា បានឋិតក្រោមកិច្ចការពារ ឬអាណានិគមរបស់ចក្រភព អង់គ្លេស ។ គិតត្រឹមឆ្នាំ១៩៦៤ ប្រទេសនេះ បានក្លាយជាប្រទេសរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ ក្រោម ស៊ុលតង់ ចាមហ្ស៊ី ប៊ីន អាប់ឌុលឡាស ។
នាអំឡុងពេលនោះ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា មានប្រជាពលរដ្ឋ ជាជនជាតិអាហ្វ្រិក ប្រមាណជា ២៣០.០០០ នាក់ ជនជាតិអារ៉ាប់ ប្រមាណជា ៥០.០០០ នាក់ និងជនជាតិអាស៊ីខាងត្បូង ប្រមាណជា ២០.០០០ នាក់ ដែលភាគច្រើន ជាអ្នកជំនួញ ។ ជនជាតិអារ៉ាប់ នៃកោះនោះ គឺជាម្ចាស់ដីភាគច្រើន ហើយភាគច្រើន ជាអ្នកមានធូរធាជាងជនជាតិអាហ្វ្រិក ។ គណបក្ស នយោបាយ ត្រូវបានរៀបចំតម្រូវទៅជាតិសាសន៍ ដោយគណបក្ស Zanzibar Nationalist Party (ZNP) គ្រប់គ្រងដោយជនអារ៉ាប់។ ចំណែកគណបក្ស Afro-Shirazi Party (ASP) គ្រប់គ្រងដោយជនជាជាតិអាហ្វ្រិក ។ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា ត្រូវបានគ្រប់គ្រង ដោយអភិជនអារ៉ាប់ ជាច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយ ហើយគេមិនដែលនឹកគិតថា ហ្សង់ហ្ស៊ីបានឹងត្រូវបានគ្រប់គ្រង ដោយជនស្បែកខ្មៅ (អាហ្វ្រិក) សោះឡើយ ។
បន្ទាប់ពី ហ្សង់ហ្ស៊ីបា ត្រូវបានឈ្លានពានដោយស៊ុលតង់ អូម៉ង់ កាលពីឆ្នាំ១៦៩៨ មក ដីធ្លីភាគច្រើន នៅជនបទ ត្រូវបានប្រគល់ទៅឱ្យគ្រួសារអភិជនអូម៉ង់ ហើយកូនចៅរបស់ពួកគេ នៅតែជាម្ចាស់ដីធ្លីទាំងនោះ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៤ ។ ប្រការនេះ ឃើញថាជនស្បែកខ្មៅនៅ ទីនោះ ជាក្រុមជាតិសាសន៍ ដែលមានជីវភាពទន់ទាបជាងគេ ។
ជាផ្នែកមួយនៃការរំសាយអាណានិគម នៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៦១ អង់គ្លេសបានរៀបចំឱ្យមានការ បោះឆ្នោតបែបប្រជាធិបតេយ្យ ។ បក្ស ASP និង បក្ស ZNP ឈ្នះបានអាសនៈ ១១ កៅអី ក្នុងចំណោមអាសនៈ ទាំង ២២ នៃសភា Zanzibar ។ ការបោះឆ្នោតម្តងទៀតនៅខែ មិថុនា ឆ្នាំដដែលនោះ អាសនៈ បានកើនឡើងដល់ ២៣ ។ គណបក្ស ZNP បានរួមសម្ព័ន្ធជាមួយ គណបក្ស Zanzibar and Pemba People’s Party (ZPPP) ហើយពេលនេះឈ្នះបាន ១៣ អាសនៈ ខណៈគណបក្ស ASP បើទោះជាទទួលបានសំឡេងឆ្នោត ភាគច្រើនបំផុតក្តី ក៏ឈ្នះបានត្រឹមតែ ១០ អាសនៈប៉ុណ្ណោះ ។
គណបក្ស ASP បានសង្ស័យថា មានការលួចបន្លំលទ្ធផលបោះឆ្នោតនោះក៏នាំឱ្យមានភាព ច្របូកច្របល់ ហើយជាលទ្ធផល នាំឱ្យមនុស្ស ៦៨ នាក់ បានស្លាប់ ។ ដើម្បីធានានូវការ គ្រប់គ្រង រដ្ឋាភិបាលចម្រុះ បានដាក់បម្រាមនូវគណបក្សប្រឆាំងហើយបានតែងតាំង មន្ត្រីដោយខ្លួនឯង ចំណែកនគរបាល ត្រូវបានក្លាយជាកម្លាំងបក្សនយោបាយ ។
បោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ ១៩៦៣ អាសនៈ នៅសភា បានកើនដល់ ៣១ ប៉ុន្តែលទ្ធផលគឺដូចគ្នាទៅនឹង ការបោះឆ្នោតការពីឆ្នាំ ១៩៦១ ។ យោងតាមរូបមន្ត ដែលបែងចែកដោយ បក្ស ZNP នោះ គណបក្ស ASP របស់លោក Abeid Amani Karume បានឈ្នះសំឡេងឆ្នោត ដល់ទៅ ៥៤ ប៉ុន្តែទទួលបានតែ ១៣ អាសនៈប៉ុណ្ណោះ ខណៈគណបក្ស ZNP/ZPPP បានឈ្នះទាំងស្រុង ហើយបន្តពង្រឹងអំណាចរបស់ខ្លួនទៀត ។
គណបក្ស Umma Party ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំនោះ ត្រូវបានហាមឃាត់ ហើយ នគរបាល ជាជនស្បែកខ្មៅ នៅលើតំបន់ដីគោក ត្រូវបានបណ្តេញចេញ។ ប្រការនេះបានដក ចេញ យ៉ាងច្រើននូវកម្លាំងសន្តិសុខ ហើយបានបង្កើតនូវក្រុមទាហានវិញ ។ លើសពីនេះទៅ រដ្ឋាភិបាលដែលគ្រប់គ្រងដោយ អភិជន អារ៉ាប់ នៅហ្សង់ហ្ស៊ីបាបានបង្ហាញគោលជំហរយ៉ាង ច្បាស់ថា ស៊ុលតង់ នឹងស្វែងរកទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយពិភពអារ៉ាប់ជាពិសេសជាមួយ អេហ្ស៊ីប ហើយគ្មានចំណាប់អារម្មណ៍នឹងទំនាក់ទំនងជាមួយអាហ្វ្រិកដីគោកដែលជាបំណង របស់ជនស្បែកខ្មៅ ភាគច្រើនឡើយ ។
ទាសករ នៅហ្សង់ហ្ស៊ីបា ត្រូវបានលុបបំបាត់ នៅឆ្នាំ១៨៩៧ ប៉ុន្តែអភិជនអារ៉ាប់ ភាគច្រើន បានលាក់ទុកជនស្បែកខ្មៅ សម្រាប់ជាទាសកររបស់ពួកគេដដែល ដោយពួកគេចាត់ទុកថា ជនស្បែកខ្មៅ សក្តិសមតែធ្វើជាទាសកររបស់ពួកគេតែម្យ៉ាងប៉ុណ្ណោះ ។ និយាយជារួម ជនស្បែកខ្មៅ នៅហ្សង់ហ្ស៊ីបា រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៣ ក៏នៅតែត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាទាសករ ដោយសារតែអតីភាពរបស់ពួកគេ ធ្លាប់ជាទាសករផង ដោយសារបច្ចុប្បន្នពួកគេមានជីវភាព ទន់ទាបផង ហើយម្យ៉ាងទៀត ក៏ព្រោះតែភាពផ្សេងគ្នា នៃសាសនា គឺពួកគេជាអ្នកគ្រិស្ត បរិស័ទ ខណៈពួកអភិជនអារ៉ាប់ ជាអ្នកជនមូស្ល៊ីម ជាហេតុធ្វើឱ្យពួកគេប្រកាន់រើសអើងយ៉ាង ជ្រាលជ្រៅ ចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមក ។
ហ្សង់ហ្ស៊ីបា ទទួលបានឯករាជភាពពេញលេញរបស់ខ្លួន ពីចក្រភពអង់គ្លេស នៅថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៦៣ ដោយមានរដ្ឋាភិបាលបក្សសម្ព័ន្ធ ZNP/ZPPP ដែលជារដ្ឋាភិបាលរបស់ អភិជនអារ៉ាប់ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងអំណាច ។ រដ្ឋាភិបាល បានស្នើសុំឱ្យកងទ័ពអង់គ្លេស បន្តនៅទីនោះទៀត ប៉ុន្តែអង់គ្លេស បានបដិសេធ ព្រោះមិនស្របច្បាប់អន្តរជាតិផងម្យ៉ាង និន្នាការ នៃ ចលនាពួកអ្នកកុម្មុយនិស្តផង អាចនាំមកនូវភាពតានតឹងឬផុយស្រួយចំពោះ វត្តមានកងទ័ពអង់គ្លេសនៅទីនោះ ។
បដិវត្តន៍ដ៏ឃោរឃៅ
កាលពីឆ្នាំ១៩៥៩ នាយសារថី (អ្នកបររទេះ) ម្នាក់ជាជនជាតិអ៊ូហ្កង់ដា ឈ្មោះ ចន អូកេឡូ បានមកដល់តំបន់ Pemba ប្រកបមុខរបរជាជាងកំបោរ ។ លុះដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៣គាត់បាន ផ្លាស់ទៅ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា ដោយបានប្រកបមុខរបរជាមន្ត្រី នៅក្នុងសហជីពកម្មករជាងគំនូរ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា និង Pemba ហើយក៏ជាសកម្មជននៅក្នុងគណបក្ស ASP ផងដែរ ។
នៅថ្ងៃទី១២ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៦៤ ជនស្បែកខ្មៅ រួមទាំងពួកអតីតប៉ូលិសដែលទើបតែត្រូវបាន បណ្តេញចេញថ្មីៗនោះ ប្រមាណជា ៦០០ – ៨០០ ប្រដាប់ដោយដាវ លំពែង កាំបិត និង ដំបងដែក បានវាយប្រហារ ទៅលើទីតាំងប៉ូលិស នៅកោះ Unguja និង ស្ថានីយវិទ្យុ ។ កងប៉ូលិសអារ៉ាប់ ដែលទើបតែដាក់ជំនួសថ្មីៗ ហើយស្ទើរតែគ្មានការហ្វឹកហាត់ផងនោះ មិនយូរប៉ុន្មាន ក៏ត្រូវបានពួកអ្នកបះបោរ យកឈ្នះបានដោយងាយ ។ ចំណែកលោក អូកេឡូ បានដឹកនាំវាយប្រហារទៅលើការិយាល័យកណ្តាលរបស់ ប៉ូលិស Ziwani ដោយជោគជ័យ ហើយមានអ្នកបះបោរតែ ៤-៥ នាក់ប៉ុណ្ណោះ ត្រូវបានបាញ់សម្លាប់ ។
ព្រឹកស្អែកឡើង លោក អូកេឡូ បានប្រកាសតាមវិទ្យុថា មនុស្សរបស់គាត់ គ្រប់គ្រងស្ថាន ការណ៍បានជោគជ័យហើយ និងអំពាវនាវឱ្យជនអាហ្វ្រិកទាំងអស់ក្រោកឡើងបះបោរគ្រប់ ទិសទី ដើម្បីផ្តួលរំលំពួកចក្រព័ត្តនិយម។ លោក អូកេឡូ បានប្រកាសខ្លួនឯងថាជាសេនា ប្រមុខ ។ ត្រឹមតែរយៈពេល ប្រាំមួយម៉ោង ទីតាំងសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាល ត្រូវបានកាន់កាប់ ដោយពួកអ្នកបះបោរ ។
នៅទូទាំងទីក្រុង Stone Town ហាងទំនិញ និងផ្ទះសម្បែង ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ជន អារ៉ាប់ និងជនអាស៊ីខាងត្បូង ត្រូវបានចូលលួចប្លន់ ខណៈស្ត្រីអារ៉ាប់ និងស្ត្រីអាស៊ីខាងត្បូង ត្រូវបានចាប់រំលោភសេពសន្ថវៈ និងសម្លាប់ចោល ដោយសេរី តាមទំនើងចិត្ត ។
ស៊ុលតង់ និងនាយករដ្ឋមន្ត្រី មូហាម៉ាដ់ ហ្សាមតេ ហាម៉ាឌិ មួយអន្លើដោយសមាជិកគណៈ រដ្ឋមន្ត្រី បាននាំគ្នាភៀសខ្លួនចេញពីកោះនោះ ។ ចំណែករាជវាំងរបស់ស៊ុលតង់ និង ទ្រព្យសម្បត្តិទាំងប៉ុន្មាន របស់ស៊ុលតង់ ត្រូវបានពួកអ្នកបះបោរ រឹបអូស ។
បុរសជាជនជាតិអារ៉ាប់ ត្រូវបានគេសម្លាប់ នៅតាមពាសពេញផ្លូវហើយលិង្គរបស់ពួកគេត្រូវ បានកាត់ ហើយញាត់ចូលមាត់សពទាំងនោះវិញ ។ ជាផ្នែកមួយនៃបញ្ជាយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្ន របស់លោក អូកេឡូ បានបញ្ជាឱ្យជនអាហ្វ្រិក កាប់សម្លាប់មិនរើសមុខនូវរាល់ជនអារ៉ាប់ទាំង ឡាយណា ដែលគេបានឃើញ ។
បន្ទាប់ពីបានត្រួតត្រា លើកទីក្រុង Stone Town រួចមក នៅថ្ងៃទី២ ពួកអ្នកបះបោរបានបន្តវាយ ប្រហារទៅលើទីក្រុង Manga ដើម្បីកាន់កាប់តំបន់ជនបទ ហើយនៅក្នុងយុទ្ធនាការទាំងនោះ ជនអារ៉ាប់ ត្រូវបានកាប់សម្លាប់ទាំងគ្រួសារៗ ហើយផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគេត្រូវបានដុតបំផ្លាញ ។
លោក ចន អូកេឡូ បានអះអាងជាបន្តបន្ទាប់ និងដោយម៉ឺងម៉ាត់ អំពីមូលហេតុដែលគាត់ ដឹកនាំបះបោរបដិវត្តន៍ យ៉ាងឃោរឃៅនោះថា គឺគាត់បានឮសំឡេងរបស់ព្រះជាម្ចាស់ បានស្រែកបញ្ជាគាត់ ក្នុងនាមជាគ្រិស្តសាសនិកម្នាក់ ឱ្យរំដោះប្រជាពលរដ្ឋ នៅហ្សង់ហ្ស៊ីបា សម្រាប់ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ត ពីពួកមូស្ល៊ីម អារ៉ាប់ ហើយថាអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង ដែលគាត់ចេះគឺរៀនពី ព្រះគម្ពីរ បាយប៊ល (គម្ពីរពិសិដ្ឋ ឬ គម្ពីរគោលរបស់គ្រិស្តសាសនាដូចជាគម្ពីរព្រះត្រៃ បិដករបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា និងគម្ពីរ កូរ៉ាន់ របស់ អ៊ិស្លាម) ។
នៅក្នុងអំឡុង នៃការបះបោរនោះ ស្ត្រីជនជាតិអារ៉ាប់ និងស្ត្រីជនជាតិអាស៊ីខាងត្បូងរាប់ពាន់ នាក់ ត្រូវបានចាប់រំលោភសេពសន្ថវៈ ហើយសម្លាប់ចោលដោយមនុស្សពពួកជនស្បែកខ្មៅ របស់លោក ចន អូកេឡូ ។ អ្នកទោសដែលជាជនជាតិអារ៉ាប់ ត្រូវបានមនុស្សរបស់លោក អូកេឡូ សម្លាប់ទាំងក្រុមទាំងហ្វូង ។ ដើម្បីរក្សាអាយុជីវិត ជនអារ៉ាប់ និងអាស៊ីខាងត្បូង ជាច្រើននាក់ នាំគ្នារត់គេចខ្លួនសម្រុកចូលទៅប្រទេសអូម៉ង់ ។
ជាសារុប មនុស្សពីចន្លោះ ២.០០០-៤.០០០ នាក់ ដែលជាជនអារ៉ាប់ និងជនអាស៊ីខាងត្បូងត្រូវបានពពួកមនុស្សស្បែកខ្មៅ របស់លោក ចន អូកេឡូ សម្លាប់យ៉ាងឃោរឃៅព្រៃផ្សៃ បំផុត។
មន្ត្រីការទូតអាមេរិកលោក Don Pettersonដែលបានឃើញទិដ្ឋភាពទាំងនោះផ្ទាល់បានហៅ អំពើកាប់សម្លាប់ ពីសំណាក់ជនអាហ្វ្រិក ទៅលើជនអារ៉ាប់ទាំងនោះថា “ជាអំពើប្រល័យ ពូជសាសន៍ “ ។ ពួកមនុស្សរបស់លោក ចន អូកេឡូនាំគ្នាដើរស្រែកជ័យឃោសនៅតាម វិថីនានាថា “ ព្រះជាម្ចាស់ (យេហ៊ូវ៉ា ) ប្រទានពរដល់ជនអាហ្វ្រិក “ដោយពួកគេបានហៅខ្លួន គេថាជា “ កងទ័ពរបស់ព្រះជាម្ចាស់ “ ។ លោក អូកេឡូ បានអះអាងថា ព្រះគ្រិស្ត គឺជាជន អាហ្វ្រិក (ដែលតាមពិត ព្រះគ្រិស្ត គឺជាជនជាតិ អ៊ីស្រាអែល គឺនៅទឹកដីអារ៉ាប់ឯណោះទេ ) ហើយទ្វីបអាហ្វ្រិក គឺជាទ្វីបដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ។
បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍
បន្ទាប់ពីនោះមក ក្រុមប្រឹក្សាបដិវត្តន៍មួយ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ គណបក្ស ASP និងគណបក្ស Umma ដើម្បីបំពេញតួនាទីជារដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្ន ដោយមានលោក Abeid Amani Karume ជាប្រធានាធិបតី ។ ប្រទេសត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរ ទៅជាសាធារណរដ្ឋ ហ្សង់ហ្ស៊ីបា និង ប៉េមបា ។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៦៤ ស្ថានភាពបានវិលត្រឡប់ទៅរកភាពប្រកក្រតីវិញ ហើយលោក Karume ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋ ទទួលស្គាល់ជាទូទៅថា ជាប្រធានាធិបតី ។
វាសនារបស់មេបះបោរ ចន អូកេឡូ
លោក ចន អូកេឡូ បានបង្កើតក្រុមកងកម្លាំងរំដោះ (FMF) ជាកងទ័ពផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ (គឺជាពួកជនដៃដល់ ដែលបានចាប់រំលោភ កាប់សម្លាប់លួចប្លន់ជនអារ៉ាប់ និង អាស៊ី ខាងត្បូង នាអំឡុងងើបបះបោរ ) ។ ប៉ុន្តែគិតត្រឹមខែមីនា ឆ្នាំដដែលនោះ កងកម្លាំង FMFភាគច្រើន របស់លោក អូកេឡូ ត្រូវបានដកហូតអាវុធ ដោយកងទ័ព ដែលគាំទ្រលោក Karume និងគណបក្ស Umma ។ នៅថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ឆ្នាំដដែលនោះ លោក អូកេឡូត្រូវបានដកហូត តំណែងជាសេនាប្រមុខ ហើយមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យត្រឡប់ចូល ហ្សង់ហ្ស៊ីបា វិញឡើយ ។ អូកេឡូ ត្រូវបាននិរទេសទៅដែនដី Tanganyika រួចបញ្ជូនទៅកេនយ៉ា ហើយទីបំផុត ត្រូវបានបញ្ជូនទៅ អ៊ូហ្កង់ដា ដែលជាប្រទេសកំណើតរបស់គាត់វិញដោយគ្មានទ្រព្យអ្វីជាប់ នឹងខ្លួនមួយកាក់មួយសេនឡើយ ។
នៅខែមេសា រដ្ឋាភិបាល បង្កើតកងទ័ពរំដោះប្រជាពលរដ្ឋ (PLA) ហើយកងម្លាំង FMF របស់លោក អូកេឡូ ដែលនៅសេសសល់ ត្រូវបានរំលាយចោលជាស្ថាពរ ។ ថ្ងៃទី២៦ ខែ មេសា ឆ្នាំ១៩៦៤ ដែនដី Tanganyika និង ហ្សង់ហ្ស៊ីបាន ( Zanzibar )រួបរួមគ្នាបង្កើតបាន ជារដ្ឋមួយឈ្មោះ Tanzania គឺ តង់សានី សព្វថ្ងៃនេះ ៕ ស្រាវជ្រាវប្រែសម្រួលៈ មេសា
