ស្រាវជ្រាវ និងប្រែសម្រួល: មេសា
ភ្នំពេញ: ទិវាជាតិ កូវ៉ែត ដើមឡើយមានឈ្មោះថា ទិវាឯករាជ្យជាតិ ហើយធ្វើនៅថ្ងៃទី ១៩ ខែ មិថុនា ឯណោះទេ ប៉ុន្តែរយៈពេលនេះជាពេលដែលអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង ទើបនៅឆ្នាំ១៩៦៣ ទិវា ដ៏មានអត្ថន័យនេះ ត្រូវបានប្តូរទៅធ្វើនៅថ្ងទី ២៥ ខែ កុម្ភៈ ហើយបានប្តូរឈ្មោះទៅជា ទិវាជាតិ កូវ៉ែត រហូតមក ដើម្បី រំឭកដល់ការទទួលបានឯករាជភាពពីអង់គ្លេស កាលពីថ្ងៃទី ១៩ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦១ ។
ភូមិសាស្ត្រ-ប្រជាសាស្ត្រ
ប្រទេសកូវ៉ែត មានផ្ទៃដីទំហំ ១៧.៨២០ (១៧.៨១៨ ? ) គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ មានព្រំដែនជាប់ឈូងសមុទ្ទពែក ចន្លោះប្រទេស អ៊ីរ៉ាក់ និង អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីដ ។ ឆ្នាំ២០២០ កូវ៉ែត មានប្រជាជនជាង ៤ លាននាក់ ជាអ្នកកាន់សាសនា អ៊ីស្លាម ហិណ្ឌូ គ្រិស្ត និង ពុទ្ធសាសនា ភាសាផ្លូវការគឺ ភាសាអារ៉ាប់ រដ្ឋធានីគឺទីក្រុង កូវ៉ែត ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
នៅក្នុងឆ្នាំ ១៦១៣ ទីក្រុង កូវ៉ែត ត្រូវបានស្ថាបនាឡើង ។ បើគិតតាមប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង ទីក្រុង កូវ៉ែត គឺជាផ្នែកមួយ នៃ អាណាចក្រ ដែលគ្រប់គ្រងដោយខ្សែរាជវង្ស អារ៉ាប់ ។ ឆ្នាំ ១៧១៦ កុលសម្ព័ន្ធ បានី អ៊ូទូប ( អារ៉ាប់ ) បានបោះទីតាំងនៅទីក្រុង កូវ៉ែត ដែលពេលនោះមានអ្នកនេសាទប៉ុន្មាននាក់ប៉ុណ្ណោះរស់នៅ ហើយដែលទីនោះបានដើរតួនាទីត្រឹមតែជាភូមិនេសាទ ប៉ុណ្ណោះ ។ នៅអំឡុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ កូវ៉ែត មានការចម្រើនលូតលាស់ហើយក៏ចេះតែកើនឡើងជាមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មសម្រាប់ដោះដូរដឹកជញ្ជូនទំនិញរវាង ឥណ្ឌា , មូស្កាត់ , បាកដាត និង អារ៉ាប៊ី ។ គិតត្រឹមអំឡុងទសវត្សរ៍ ១៧០០ កូវ៉ែត បានប្រែក្លាយទៅជាវិថីពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់សម្រាប់ឈូងសមុទ្ទពែក ទៅកាន់ ទីក្រុង អាឡេប៉ូ នៃ ប្រទេស ស៊ីរី ។
នៅអំឡុងសម័យសង្គ្រាម អូតូម៉ង់ និង ជនជាតិ ពែក ពីឆ្នាំ ១៧៧៥-១៧៧៩ ពាណិជ្ជករ អ៊ីរ៉ាក់ បានភៀសខ្លួនទៅក្នុងទឹកដី កូវ៉ែត ហើយពួកគេបានក្លាយជាផ្នែកដ៏សំខាន់ នៃ ការ ស្ថាបនា កប៉ាល់ និង ការពង្រីកសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មរបស់ កូវ៉ែត ហើយជាលទ្ធផល ពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្ទរបស់ កូវ៉ែត មានសម្ទុះយ៉ាងខ្លាំងក្លា និង ឆាប់រហ័ស ខណៈពាណិជ្ជកម្មឥណ្ឌា ជាមួយ បាកដាត នៃ ប្រទេស អ៊ីរ៉ាក់ , អាឡេប៉ូ , ទីក្រុង ស្មៀរណា របស់ ក្រិក និង ទីក្រុង កុងស្តង់ទីណូប្ល៍ នៃ ចក្រភព រ៉ូម៉ាំង ត្រូវបានបង្វែរទៅ កូវ៉ែត នាអំឡុងពេលនោះដែរ ។
ជាមួយគ្នានោះ ក្រុមហ៊ុ ឥណ្ឌា ( ឬ អង់គ្លេស ឥណ្ឌា ) ខាងកើត ត្រូវបានបង្វែរ ទៅ កូវ៉ែត នៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៩២ ។ ក្រុមហ៊ុន នេះ បានដើរតួនាទីជាង្នកការពារសុវត្ថិភាពផ្លូវសមុទ្ទពី កូវ៉ែត , ឥណ្ឌា និង ឆ្នេរខាងកើត នៃ អាហ្វ្រិក ។ បន្ទាប់ពីជនជាតិ ពែក ( អ៊ីរ៉ង់ ) បានដកចេញពីតំបន់ Basra នៃ ប្រទេស អ៊ីរ៉ាក់ នាឆ្នាំ ១៧៧៩ ទៅ កូវ៉េត នៅតែបន្តទាក់ទាញពាណិជ្ជកម្មចេញពី Basra នោះតទៅទៀត ។
កូវ៉ែត គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលស្ថាបនា កប៉ាល់ នៅក្នុងតំបន់ឈូងសមុទ្ទពែក ។ នៅអំឡុងចុងសតវត្សរ៍ទី ១៨ និង ទី ១៩ កប៉ាល់ ដែលត្រូវបានផលិតនៅក្នុង កូវ៉ែត បានដឹកជញ្ជូនទំនិញពាណិជ្ជកម្មរវាងកំពង់ផែ ឥណ្ឌា , អាហ្វ្រិក ខាងកើត និង សមុទ្ទក្រហម ។ កប៉ាល់ដែលផលិតនៅ កូវ៉ែត ល្បីល្បាញពាសពេញតំបន់មហាសមុទ្ទ ឥណ្ឌា ដូច្នេះ វាបានរួមចំណែកដ៏សំខាន់ក្នុងការជំរុញភាពរុងរឿង នៃ សេដ្ឋកិច្ច កូវ៉ែត ។ កូវ៉ែត បានកសាងកិត្តិនាមថាជាអ្នកដើរសមុទ្ទដ៏ឆ្នើមបំផុតនៅឈូងមសុទ្ទ ពែក ។
ធ្លាក់ក្រោមកិច្ចការពាររបស់អង់គ្លេស ( ១៨៩៩-១៩៦១)
ដោយសារភាពសម្បូររុងរឿង កិត្តិនាមដ៏រន្ទឺ និង ទីតាំងដ៏សំខាន់ របស់ កូវ៉ែត ដូចដែលបានលើកឡើងមកនេះ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ ១៨៩០ កូវ៉ែត បានរងការគំរាមកំហែពីសំណាក់ ចក្រភព អូតូម៉ង់ ( ទួកគី ) គឺ អូតូម៉ង់ ចង់លេបត្របាក់យក កូវ៉ែត ធ្វើជាចំណុះរបស់ខ្លួន ។
ដូច្នេះ ដើម្បី ធ្វើឱ្យប្រាកដនូវបញ្ហាសន្តិសុខរបស់ខ្លូន ព្រះអង្គម្ចាស់ មូបារ៉ាក់ អាល សាបាស បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់មួយជាមួយរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេស នៅ ឥណ្ឌា នៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៨៩៩ ដែលក្រោយមកត្រូវបានគេស្គាល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀង អង់គ្លេស-កូវ៉ែត ១៨៩៩ ហើយតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងមនោះ កូវ៉ែត ក៏បានក្លាយជារដ្ឋក្រោមកិច្ចការពារ ( អាណានិគម ) របស់អង់គ្លេស ។ នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះ អង់គ្លេស សន្យាថានឹងការពារបូរណភាពទឹកដី កូវ៉ែត ហើយជាការតបស្នងទៅវិញ នូវការរឹតបន្តឹងអំណាចបរទេសនៅក្នុងដែនដី និង កិច្ចការបរទេស នៃ ដែនដី កូវ៉ែត ។
ដូច្នេះវាបានផ្តល់អោយអង់គ្លេស នូវភាពឯក ក្នុងការប្រតិបត្តិពាណិជ្ជកម្មជាមួយ កូវ៉ែត និង ផាត់ចោល អ៊ីរ៉ាក់ ឱ្យទៅខាងជើង ពីកំពង់ផែមួយនៅឈូងសមុទ្ទពែក ។
បន្ទាប់ពីសង្គ្រាម កូវ៉ែត-ណាច ពីឆ្នាំ ១៩១៩-១៩២០ ទៅ ស្តេច អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីដ អាប់ឌុលឡាស៊ីស បានដាក់បម្រាមពាណិជ្ជកម្មប្រឆាំង កូវ៉ែត ពីឆ្នាំ ១៩២៣ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៣៧ ។ គោលបំណងរបស់ ស្តេចអង្គនោះ ក្នុងការវាយប្រហារទៅលើ កូវ៉ែត ទាំងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និង កងទ័ព គឺដើម្បី រំលាយ កូវ៉ែត ឱ្យបានច្រើនតាមដែលអាច ឱ្យទៅជាទឹកដី អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីដ ។
នៅក្នុងសន្និសី អ៊ុយហ្ការ នាថ្ងៃទី ២ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩២២ ព្រំដែន កូវ៉ែត និង ណាច ត្រូវបានកំណត់ដោយគ្មានតំណាង កូវ៉ែត ចូលរួម គឺមានតែអង់គ្លេសប៉ុណ្ណោះ ។ ស្តេច អារ៉ាប៊ី បានបញ្ចុះបញ្ចូលលោក Percy cox ដែលជាតំណាងអង់គ្លេស ឱ្យប្រគល់ទឹកដី កូវ៉ែត ២ ភាគ ៣ ទៅឱ្យអ៊ុយហ្ការ ។ ដូច្នោះ ទឹកដី កូវ៉ែត ជាងពាក់កណ្តាល បានបាត់បង់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ អ៊ុយហ្ការ ( ទិក្រុង បុរាណ របស់ អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌីដ ) ។ បន្ទាប់ពីសន្និសីទនោះហើយ កូវ៉ែត នៅតែជាប្រធានបទ នៃ ការរាំងខ្ទប់សេដ្ឋកិច្ចពី សាអ៊ូឌី នៅឡើយ ។
មហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច បានបំផ្លិចបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចរបស់ កូវ៉ែត ដោយបានចាប់ផ្តើមពីអំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩២០ ។ ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ គឺជាប្រភពចំណូលដ៏សំខាន់មួយរបស់ កូវ៉ែត ។ ពាណិជ្ជករ កូវ៉ែត គឺជាឈ្មួញកណ្តាល ។ ជាលទ្ធផល នៃ ការធ្លាក់ចុះ នៃ ការបញ្ជាទិញរបស់ អឺរ៉ុប ចំពោះទំនិញ ឥណ្ឌា និង អាហ្វ្រិក បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ កូវ៉ែត ។ ឱនភាពពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ នាំឱ្យមានការកើនឡើងនូវការគេចពន្ធមាសដោយកប៉ាល់ជនជាតិ កូវ៉ែត ទៅកាន់ ឥណ្ឌា បានបណ្តាលឱ្យគ្រួសារពាណិជ្ជករជនជាតិ កូវ៉ែត ខ្លះបានក្លាយជាអ្នកមាន ។
ត្បូងគជ់របស់ កូវ៉ែត បានក្រឡាប់ចាក់ដែរ ដោយសារលទ្ធផល នៃ វិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពាសពេញពិភពលោក ។ កាលដែលវាបានឡើងដល់ចំណុចកំពូល ឧស្សាហកម្មគជ់ របស់ កូវ៉ែត បាននាំឱ្យមានផាសុកភាព នៃ ទីផ្សារពិភពលោក ដោយវាបានដឹកជញ្ជូនចេញទៅពីចន្លោះ ៧៥០ ទៅ ៨០០ កប៉ាល់ ដើម្បី បំពេញតម្រូវការរបស់អភិជនអឺរ៉ុប ។ ប៉ុន្តែនៅអំឡុងពេលមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច តម្រូវការ គជ់ មានចំនួនតិចតួចប៉ុណ្ណោះ ។ គជ់ កែច្នៃរបស់ ជប៉ុន ក៏បានរួមចំណែកនាំឱ្យមានការដួលរលំ នៃ ឧស្សាហកម្ម គជ់ កូវ៉ែត ដែរ ។
នៅឆ្នាំ ១៩២១ ព្រះអង្គម្ចាស់ អាហម៉ាដ់ អាល់-ចាប៊ើរ៍ អាល់-សាបាស់ បានក្លាយជាអ្នកគ្រប់គ្រង កូវ៉ែត ។ អ្នកដឹកនាំ និង ប្រជាជន កូវ៉ែត ក៏ចាប់ផ្តើមសង្ស័យ និង ជឿជាក់ថា ទឹកដីរបស់ពួកគេក៏មាន រ៉ែប្រេងកាត់ដែរ ខណៈឆ្នាំ ១៩៣២ ប្រទេស បារ៉ែន ដែលជាអ្នកជិតខាង បានរកឃើញ រ៉ែប្រេងកាត ។
ខណៈការរុករក រ៉ែប្រេងកាត នៅតែបន្តធ្វើនៅក្នុងទឹកដី បារ៉ែន ការផ្តោតអារម្មណ៍ត្រូវបានបង្វែរទៅលើតំបន់ ប៊ួរហ្កាន់ នៃ ទឹកដី កូវ៉ែត ។ ទីបំផុត រ៉ែប្រេងកាត ត្រូវបានរកឃើញនៅថ្ងៃទី ២២ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៣៨ នៅតំបន់វាល ប៊ូរហ្កាន់ ។ ថ្ងៃទី ៣០ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤៦ កូវ៉ែត បាននាំប្រេងកាតចេញជាលើកដំបូង ។
គិតត្រឹមឆ្នាំ ១៩៥២ ប្រទេសនេះ បានក្លាយជាអ្នកនាំចេញប្រេងកាតធំជាងគេបំផុត នៅតំបន់ ឈូងសមុទ្ទពែក ។ការនាំចេញប្រេងកាតទៅលក់ឱ្យបរទេស ធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចរបស់ កូវ៉ែត មានសន្ទុះយ៉ាងខ្លាំង ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទំនើបៗត្រូវបានស្ថាបនាឡើងចាប់ពីឆ្នាំ១៩៤៩ ធ្វើអោយប្រជាជាតិ កូវ៉ែត មានការយល់ដឹងក្នុងកម្រិតមួយខ្ពស់ជាងមុន ហើយការផ្លាស់ប្តូរផ្នែករដ្ឋបាលត្រូវបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩៥៤ ។
អំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩៦០ និង ១៩៧០ កូវ៉ែត ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាប្រទេសអភិវឌ្ឍបំផុតនៅក្នុងតំបន់ , សារព័ត៌មាន កូវ៉ែត ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាសារព័ត៌មានដែលមានសេរីភាពបំផុតមួយរបស់ពិភពលោក ។ អំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩៧០ កូវ៉ែត ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍធនធានមនុស្សខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងពិភពអារ៉ាប់ ។ សកលវិទ្យាល័យ កូវ៉ែត ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ។ ឧស្សាហកម្មល្ខោនរបស់ កូវ៉ែត ល្បីល្បាញពាសពេញពិភពលោកអារ៉ាប់ ។
ឆ្នាំ ១៩៥៨ ទស្សនាវដ្តី Al-Arabi ត្រូវបានបង្កើតឡើងមុនគេនៅអារ៉ាប់ ហើយនៅតែបន្តល្បីល្បាញពាសពេញពិភពអារ៉ាប់ ។ អ្នកនិពន្ធជាច្រើននៅពិភពអារ៉ាប់ បាននាំគ្នាចូលទៅរស់នៅក្នុងប្រទេស កូវ៉ែត ក៏ព្រោះតែពួកគេរីករាយនឹងសេរីភាពច្រើនបំផុត ដែលគ្មានទីណា នៃ ពិភពអារ៉ាប់ អាចរកបាន ។ ជាក់ស្តែកវីនិពន្ធអ៊ីរ៉ាក់ លោក Ahmed Matar ក៏បានចាកចេញពី អ៊ីរ៉ាក់ ទៅបញ្ចេញថ្វីដៃនៅលើទឹកដី កូវ៉ែត នាអំឡុងពេលនោះដែរ ។ សង្គម កូវ៉ែត មានសេរីភាពតាមបែបពួកលោកខាងលិច ពីចន្លោះទសវត្សរ៍ ១៩៦០ និង ១៩៧០ ។ ជាក់ស្តែងស្ត្រី កូវ៉ែត មិនពាក់កន្សែងទទូរក្បាល ( តាមប្រពៃណីសាសនា អ៊ីស្លាម ) ។
ទទួលបានឯការជ្យ
នៅក្នុងបរិបទ នៃ ការផ្លាស់ប្តូរនេះ អ្នកគ្រប់គ្រង កូវ៉ែត ពេលនោះគឺព្រះអង្គម្ចាស់ Abdullah Al-Salem Al-Sabah យល់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយចក្រភពអង់គ្លេស កាលពីឆ្នាំ ១៨៩៩ នោះបានអស់សុពលភាពហើយ ទើបលោកបានស្នើរកកិច្ចព្រមព្រៀងថ្មីមួយ ។ នៅថ្ងៃទី១៩ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៦១ កិច្ចព្រមព្រៀងមួយត្រូវបានចុះហត្ថលេខា រវាងលោក ព្រះអង្គម្ចាស់រូបនោះ និង រដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេស ហើយគឺកិច្ចព្រមព្រៀងនោះឯងហើយដែលបានធ្វើឱ្យ កូវ៉ែត ក្លាយជារដ្ឋឯករាជ្យ និង ជាប្រទេសរាជានិយម ។
មួយឆ្នាំក្រោយមក ពោលគឺនៅឆ្នាំ១៩៦២ កូវ៉ែត បានប្រារព្ធទិវាបុណ្យឯករាជ្យជាតិ របស់ខ្លួន នៅថ្ងៃទី ១៩ ខែ មិថុនា ដើម្បី រំឭកដល់ថ្ងៃ ដែលប្រទេស នេះបានឯករាជ្យពីចក្រភពអង់គ្លេសដូចដែលបានពោលខាងលើ។
ប៉ុន្តែនៅក្នុងខែ មិថុនា នាប្រទេស កូវ៉ែត ជារយៈកាលដែលអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង ដូច្នេះទើបមួយឆ្នាំក្រោយមក ពោលគឺឆ្នាំ ១៩៦៣ ពួកគេបានសម្រេចចិត្តលើកថ្ងៃទីវាបុណ្យឯករាជ្យ ជាតិ នេះពីថ្ងៃទី ១៩ ខែ មិថុនា ទៅធ្វើនៅថ្ងទី ២៥ ខែ កុម្ភៈ វិញ ហើយបានផ្លាស់ ប្តូរពី ទីវាឯករាជ្យជាតិ មកជា ទិវាជាតិ កូវ៉ែត រហូតមក ។
ថ្ងៃបុណ្យឯករាជ្យជាតិ នេះ គឺជាទិវាមួយដែលព្រះអង្គម្ចាស់ Abdullah Al-Salem Al-Sabah បានប្រើប្រាស់សម្រាប់ទាមទារឯករាជ្យពីចក្រភពអង់គ្លេសមកជូន កូវ៉ែត វិញផង ហើយក៏ជាថ្ងៃដែលទ្រង់បានឡើងគង់លើរាជបល្ល័ង្ក នៃ ព្រះរាជាណាចក្រ កូវ៉ែត ដែរ ។
ស្ថិតក្រោមអំណាចរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលទើបតែត្រូវបានព្រាងឡើងថ្មីៗ កូវ៉ែត បានប្រារព្ធការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកសភាជាតិរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ មករា ឆ្នាំ ១៩៦៣ ដោយមានបេក្ខជន ២០៥ នាក់ ដណ្តើមយកអាសនៈចំនួន ៥០ ហើយ កូវ៉ែត គឺជារដ្ឋទី ១ នៃ រដ្ឋអារ៉ាប់ នៅ ឈូងសមុទ្ទពែក ដែលបានបង្កើតសភាធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួន ។
កូវ៉ែត ក្រោយទទួលបានឯករាជ្យ
នៅដើមទសវត្សរ៍ ១៩៨០ កូវ៉ែត បានជួបប្រទះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធំធេង បន្ទាប់ពីផ្សារភាគហ៊ុន Souk Al-Manakh បានធ្លាក់ចុះដោយសារតែការធ្លាក់ចុះ នៃតម្លៃប្រេង ។
នៅថ្ងៃទី ២២ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៨០ (ដល់ថ្ងៃទី ២០ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៨៨ ) សង្គ្រាមឈូងសមុទ្ទពែក បានឆាបឆេះឡើង នៅពេល អ៊ីរ៉ាក់ ចូលលុកលុយ អ៊ីរ៉ង់ ដែលពេលនោះ កូវ៉ែត ឈរនៅខាង អ៊ីរ៉ាក់ ។ ដូច្នេះ តំបន់ជាច្រើន នៃ ទឹកដី កូវ៉ែត បានរងការវាយប្រហារ ។
អំឡុងទសវត្សរ៍ ១៩៦០ និង ១៩៧០ កូវ៉ែត គឺជាបណ្តុំ នៃ វិទ្យាសាស្ត្រ និង បច្ចេកវិជ្ជា រហូតដល់ដើមទសវត្សរ៍ ១៩៨០ ទើបវិស័យស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្របានរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំង ដោយសារការវាយប្រហារភេវរកម្ម ។
នៅពេលសង្គ្រាម អ៊ីរ៉ាក់-អ៊ីរ៉ង់ បានបញ្ចប់ទៅនៅថ្ងៃទី ២០ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៨៨ កូវ៉ែត បានបដិសេធនូវសំណើរបស់ អ៊ីរ៉ាក់ ដែលបានសុំឱ្យលើកលែងបំណុល ៦៥ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ។
អាមេរិក គឺជាមហាអំណាចនាំមុខគេ ដែលត្រូវការប្រេងកាតពីមជ្ឈិមបូព៌ា ដើម្បី បំពេញតម្រូវការសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន ។ សាដាំ ហ៊ូសេន បុរសខ្លាំង នៃ អ៊ីរ៉ាក់ ចង់ឆ្លៀតយកឱកាសនោះ ដើម្បី ដាក់លក្ខន្តិកៈដល់មហាអំណាចលោកខាងលិចឱ្យបន្ទន់ឥរិយាបថខ្លះចំពោះមជ្ឈិមបូព៌ា ។ ជាផ្នែកមួយ នៃ ផែនការនោះ អ៊ីរ៉ាក់ បានប្រាប់ទៅ កូវ៉ែត ឱ្យបូមប្រេងលក់ទៅឱ្យមហាអំណាចលោកខាងលិចក្នុងកម្រិតមួយបានហើយ ។ ប៉ុន្តែ កូវ៉ែត មិនដែលស្តាប់ផែនការនោះឡើយ ( អាចប្រហែលជា កូវ៉ែត មើលឃើញថា ទង្វើរបស់ សាដាំ បែបនោះ គឺ ដើម្បី ឥទ្ធិពលរបស់ អ៊ីរ៉ាក់ ច្រើនជាង ) គឺគិតតែធ្វើយ៉ាងណាយកប្រយោជន៍ឱ្យបានច្រើនពីឱកាសនោះទៅវិញ ។ ហេតុនេះ ទំនាស់រវាង អ៊ីរ៉ាក់ និង កូវ៉ែត ក៏ចេះតែកើនឡើង ។
ការប្រជែងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរវាងប្រទេសទាំង ២ បានកើនឡើង នៅពេលដែល កូវ៉ែត បានកើនឡើងនូវប្រេងកាត ៤០ ភាគរយ ។ ភាពតានតឹងរវាងរដ្ឋទាំង ២ បានកើនឡើងថែមទៀតនៅក្នុងខែ កក្កដា ឆ្នាំ ១៩៩០ បន្ទាប់ពី អ៊ីរ៉ាក់ បានអះអាងទៅ OPEC ថា កូវ៉ែត បានកំពុងលក់ប្រេងរបស់ខ្លួន ( អ៊ីរ៉ាក់ ) ពីវាលមួយនៅជិតព្រំដែននៅវាល Rumaila ។
នៅពេលមើលឃើញថា កូវ៉ែត មិនស្តាប់គ្នាបានហើយ ក្នុងខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៩០ កងទ័ព អ៊ីរ៉ាក់ បានឈ្លានពាន កូវ៉ែត និង ប្រកាសថា កូវ៉ែត គឺជាអាណាខេត្តរបស់ខ្លួន ( អ៊ីរ៉ាក់ ) ។ នៅពេលឃើញថា ផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន ត្រូវបានរាំងខ្ទប់ដោយ សាដាំ បែបនោះ អាមេរិក ក៏ចាប់ផ្តើមចរចាជាមួយ អ៊ីរ៉ាក់ ។
ប៉ុន្តែអាមេរិក មិនដែលបន្ទន់ឥរិយាបថតាមការស្នើរបស់ អ៊ីរ៉ាក់ ឡើយ ។ ដូច្នេះបន្ទាប់ពីបរាជ័យក្នុងការចរចាការទូតជាបន្តបន្ទាប់មក សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលអាងកម្លាំងទ័ពខ្លាំងក្លា និង មានមហាអំណាចផ្សេងទៀត ដូចជាអង់គ្លេស នៅខាងខ្លួនផង បានរួមសម្ព័ន្ធភាពជាមួយ កូវ៉ែត ធ្វើសង្គ្រាមបណ្តេញកងទ័ព អ៊ីរ៉ាក់ ចេញពី កូវ៉ែត ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា សង្គ្រាម ឈូងសមុទ្ទពែក ដែលបានចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី ២ ខែ សីហា ដដែលនោះ ហើយកងសម្ព័ន្ធមិត្ត បានជោគជ័យក្នុងការបណ្តេញកងទ័ព អ៊ីរ៉ាក់ ចេញពី កូវ៉ែត នៅថ្ងៃទី ២៦ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ១៩៩១។
កងទ័ព អ៊ីរ៉ាក់ ត្រូវបានបណ្តេញចេញពី កូវ៉ែត ក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែគោលបំណងរបស់ សាដាំ ហ៊ូសេន ដែលចង់ធ្វើឱ្យមជ្ឈិមបូព៌ាមានមុខមានមាត់ជាងនោះចំពោះ មហាអំណាចលោកខាងលិច ដូចជាអាមេរិកជាដើម នៅតែមិនបានបោះបង់ឡើយ ដែលបានសេចក្តីថា សាដាំ នៅតែជាឆ្អឹងទទឹង ក អាមេរិក និង មហាអំណាចលោកខាងលិចនៅឡើយ ។ ដូច្នេះអាមេរិក និង គូកន តែងតែរកវិធីកម្ចាត់ សាំដាំ ចេញពីអំណាច ។ ដោយេហតុនោះ នៅក្នុងខែ មីនា ឆ្នាំ ២០០៣ កូវ៉ែត គឺជាឈ្នាន់សម្រាប់អាមេរិក ក្នុងការឈ្លានពាន អ៊ីរ៉ាក់ ។
កម្ពុជា-កូវ៉ែត
ប្រហែលជាដោយកត្តាភូមិសាស្ត្រដែលប្រទេសទាំងពីរមិនមានព្រំដែនជាប់គ្នាផង និង ក្នុងបរិបទរួមរស់ដោយសន្តិភាពនឹងគ្នាផង ទើបកម្ពុជា និង កូវ៉ែត មានទំនាក់ទំនងការទូតដ៏ល្អប្រសើរ ជាមួយគ្នាពុំដែលមានផលរមាស់អ្វីដែរ គឺមានតែភាពល្អុកល្អឺននឹងគ្នា ហើយ កូវ៉ែត ក៏ជាទីផ្សារដ៏សំខាន់មួយផងដែររបស់កម្ពុជាក្នុងនាំចេញអង្ករ ។ នៅឆ្នាំ ២០០៨ កូវ៉ែត បានផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដល់កម្ពុជា ចំនួន ៥៤៦ លានដុល្លារ សម្រាប់កសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធវិស័យកសិកម្ម និង ផ្លូវថ្នល់ ៕ ល