(បណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា)
ដោយ :ប៊ាង ពីវ័ន្ត និង វេនី ខកហ្កៀល
រៀបរាប់ដោយប្រពន្ធរបស់គាត់ឈ្មោះ សៅ យ៉ន
ខ្ញុំមិនធ្លាប់បានរៀនសូត្រនៅសាលាទេ ប៉ុន្តែប្តីរបស់ខ្ញុំ ហៃ សាង គឺជាគ្រូអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ។ គាត់គឺជាកូនកាត់ចិន មកពីខេត្តកំពង់ស្ពឺ។ គាត់មានសាច់ញាតិដែលរស់នៅក្បែរផ្ទះរបស់ខ្ញុំនៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ សាច់ញាតិរបស់គាត់ចូលចិត្តខ្ញុំ ហើយបានសាកសួរឪពុកម្តាយខ្ញុំថាតើខ្ញុំនៅលីវដែរទេ។ ពួកគេបានណែនាំ ហៃស៊ាង អំពីខ្ញុំ ហើយគាត់ក៏បានមកទីនោះដើម្បីលួចមើលខ្ញុំ។ ឪពុកម្តាយរបស់គាត់បានជូនជំនូនទៅគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ ហើយយើងក៏បានរៀបការ។ ខ្ញុំមិនដែលបានជួបគាត់ទេ រហូតដល់ថ្ងៃដែលយើងរៀបការ។
បន្ទាប់ពីយើងរៀបការរួច យើងរស់នៅជាមួយគ្រួសារខាងប្តីរបស់ខ្ញុំអស់រយៈពេលមួយខែ។ ប៉ុន្តែឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំនឹកខ្ញុំ ហើយព្រួយបារម្ភខ្លាចសាច់ញាតិខាងប្តីចិញ្ចិមមើលថែខ្ញុំមិនបានល្អគ្រប់គ្រាន់។ ដូច្នេះ ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំក៏បានស្នើសុំខ្ញុំនិងប្តីទៅរស់នៅជាមួយគាត់វិញ។ ខ្ញុំមិនមានបញ្ហាអ្វីជាមួយខាងសាច់ថ្លៃទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំនិងប្តីបានផ្លាស់ទៅរស់នៅជាមួយឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំវិញ។
ឪពុកម្តាយរបស់ខ្ញុំបានណែនាំឲ្យ ហៃ សាង ចូលរៀនវគ្គបើកបរនៅវត្តភ្នំ ដែលមានតម្លៃសិក្សា៥០០រៀល។ ក្រោយមក ប្តីរបស់ខ្ញុំក្លាយទៅជាអ្នកដឹកជញ្ជូនម្នាក់។ គាត់គឺជាអ្នកដឹកខ្សាច់ ដឹកឥដ្ឋ ដែក ដែកថែប និង ស៊ីម៉ង់។ គាត់សន្សំបានប្រាក់១០០០ទៅ២០០០រៀលក្នុងមួយខែ ដែលអាចឧត្ថម្ភដល់គ្រួសារទាំងមូលបាន។ ចំណែកខ្ញុំនៅផ្ទះមើលថែកូន។
នៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ខ្មែរក្រហមបានទាមទារឲ្យប្រជាជនចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញឲ្យបានឆាប់រហ័សតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន។ ពួកគេបន្ថែមថា បីថ្ងៃទៀតពួកយើងនឹងបានត្រឡប់មកកាន់ទីក្រុងភ្នំពេញវិញ ហើយពួកយើងស្ទើរតែគ្រប់គ្នាបានជឿនៅអ្វីដែលពួកគេបានប្រាប់ពួកយើង។ ពួកយើងបានយកម្ហូបអាហារ និងរបស់ប្រើប្រាស់តែបន្តិចបន្តួចបណ្ណោះទៅជាមួយ។ កូនទី១១របស់ខ្ញុំបានយួរម្ហូបអាហារ សម្លៀកបំពាក់ និង ទឹក។
វាមានការពិបាកសម្រាប់ខ្ញុំក្នុងការធ្វើដំណើរ ព្រោះវាជិតដល់ថ្ងៃដែលខ្ញុំឆ្លងទន្លេ។ នៅតាមផ្លូវ អង្គការចង់សម្លាប់ពួកយើង ប៉ុន្តែខ្ញុំបានអង្វរពួកគេ ដោយបាននិយាយថា ខ្ញុំជិតដល់ថ្ងៃសម្រាលកូនហើយ និងមានកូនជាច្រើននាក់ទៀតដែលខ្ញុំត្រូវមើលថែពួកគេ។ បន្ទាប់មកទៀតខ្ញុំបានមកដល់ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ ខ្ញុំក៏សម្រាលបានកូនប្រុសម្នាក់។
នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមសួរអំពីប្រវត្តិរូបរបស់ពួកយើង ខ្ញុំបានប្រាប់ទៅពួកគេថា ហៃ សាង គឺជាអ្នកបើកបរឡានដឹកទំនិញ ហើយខ្ញុំគឺជាអ្នកលក់បន្លែ។ ប្រជាជនខ្លះជឿខ្ញុំ ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះទៀតពុំបានជឿខ្ញុំទាំងអស់ទេ។ ប្តីរបស់ខ្ញុំ ត្រូវបានបញ្ជាឲ្យដឹកត្រីទៅផ្សារ ហើយប្រជាជនក្មេងៗត្រូវបានបញ្ជូនឲ្យទៅធ្វើស្រែ។ គាត់ត្រឡប់មកផ្ទះម្តងឬពីដងក្នុងមួយខែ។
ពួកយើងមិនមានអ្វីសម្រាប់ហូបច្រើនទេ គឺមានតែអង្ករពីរក្រាមសម្រាប់ជាអាហារ។ វាមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ចិញ្ចិមកូនៗរបស់ខ្ញុំទេ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំក៏បានយកវាទៅដាំជាបបរ។ ពួកយើងមិនមានអំបិលទេ។ ថ្ងៃមួយខ្ញុំបានឃើញអ្នកភូមិលួចម្ហូបអាហារអង្គការ ហើយនៅពេលដែលអង្គការបានរកឃើញ ពួកគេក៏ត្រូវបានបញ្ជូនទៅសម្លាប់នៅក្នុងព្រៃជ្រៅ។
មានតែកូនរបស់ខ្ញុំពីរនាក់ប៉ុណ្ណោះ ដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យរស់នៅជាមួយខ្ញុំ ចំណែកឯកូនផ្សេងទៀតត្រូវបានបញ្ជូនទៅកងចល័ត។ កូនរបស់ប្រជាជនមូលដ្ឋានខ្លះបានឈ្លោះវាយគ្នាជាមួយកូនរបស់ខ្ញុំ។ នៅពេលដែលពួកគេវាយកូនរបស់ខ្ញុំ ខ្ញុំខឹងពួកគេជាខ្លាំង ហើយខ្ញុំក៏បានវាយទៅលើក្មេងទាំងនោះ។ បន្ទាប់មកប្រធានកងរបស់ខ្ញុំបានប្រទេចផ្តាសាខ្ញុំយ៉ាងខ្លាំង។ ប្រជាជននៅទីនោះខ្លះបានប្រមាថមើលងាយខ្ញុំថា «អ្នកទាំងនោះធ្លាប់តែរស់នៅស្រណុកសុខស្រួល ជាមួយនឹងរបស់របរប្រើប្រាស់ទំនើបៗដូចជាឡាន ម៉ូតូ មិនចេះធ្វើការទេ ប៉ុន្តែចេះតែហូបមួយមុខប៉ុណ្ណោះ»។ អ្នកខ្លះទៀតច្រណែន ព្រោះខ្ញុំមានកូនច្រើនហើយទទួលបានអង្ករជារបបអាហារច្រើន ដែលអាស្រ័យទៅលើចំនួនសមាជិកនៅក្នុងក្រុមគ្រួសារ។
នៅពេលដែលខ្ញុំក្រឡេកមើលទៅរូបថតប្តីរបស់ខ្ញុំ វាបានរម្លឹកខ្ញុំអំពីការធ្វើការងារដ៏លំបាកដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ពួកយើង និងគ្រួសាររបស់ពួកយើងឲ្យរស់នៅសុខស្រួល។ ពេលនេះប្តីរបស់ខ្ញុំបានស្លាប់ទៅកាន់សុគតិភពហើយ៕សរន