ភ្នំពេញៈ រដ្ឋាភិបាល និង ប្រជាពលរដ្ឋ លីប៊ី ប្រារព្ធ ទិវាសេរីភាព របស់ពួកគេនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ តុលា ដើម្បី រំឭកដល់ថ្ងៃដែលពួកឧទ្ទាម ដោយមានការគាំទ្រពីកងទ័ព NATO ដែលមាន អាមេរិក ជាប្រមុខ ផ្តួលរំលំរបប ហ្គាដាហ្វី ដែលពួកលោកខាងលិចទុកជាឆ្អឹងទទឹង ក របស់ ពួកគេ ។
ភូមិសាស្ត្រា-ប្រជាសាស្ត្រ
ប្រទេស លីប៊ី មានផ្ទៃដី ១.៧៥៩.៥៤០ គីឡូម៉ែត្រក្រឡា ស្ថិតនៅតំបន់ អាហ្វ្រិក ខាងជើង មានព្រំដែនជាប់ សមុទ្ទ ម៉េឌីទែរ៉ាណេ , អេហ្ស៊ីប , ស៊ូដង់ , ឆាដ , នីហ្សេ , អាល់ហ្ស៊េរី និង ទុយណេស៊ី ។ ឆ្នាំ ២០២០ មានប្រជាជិតជិត ៧ លាននាក់ ភាគច្រើនជាអ្នកកាន់សាសនា អ៊ិស្លាម និកាយ ស៊ូនី ភាសាផ្លូវការគឺភាសា អារ៉ាប់ទំនើប រដ្ឋធានីគឺទីក្រុង ទ្រីប៉ូលី ។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ
ពួកប្រវត្តិវិទូអះអាងថា ទឹកដីដែលជាប្រទេស លីប៊ី បច្ចុប្បន្ននេះ មានមនុស្សរស់នៅតាំងពី ប្រមាណជា ៨០០ ឆ្នាំមុន គ្រិស្តសករាជមកម្ល៉េះ ។ គិតត្រឹម ៦៣០ ឆ្នាំមុនគ្រិស្តសករាជ ទឹកដីនេះ ត្រូវបានធ្វើអាណានិគមដោយ ក្រិក បុរាណ អស់រយៈពេលប្រមាណជា ២០០ ឆ្នាំ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ ៥២៥ មុនគ្រិស្តសករាជ ទឹកដីនោះ បានធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជនជាតិ ពែក ( អ៊ីរ៉ង់ ) រហូតដល់ ៣៣១ ឆ្នាំ មុន គ្រិស្តសករាជ ក៏ធ្លាក់ទៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ ក្រិក វិញហើយបាន ក្លាយជាខេត្តរបស់ រ៉ូម៉ាំង នៅឆ្នាំ ៧៤ មុនគ្រិស្តសករាជ ។ ចាប់ពីនោះមកក៏មានការផ្លាស់ប្តូរ អ្នកត្រួតត្រាតំបន់នោះជាញឹកញាប់ ហើយជាទូទៅគឺតាមរយៈការដណ្តើមគ្នាដោយប្រើកម្លាំងទ័ព ។
ទ្រីប៉ូលី អូតូម៉ង់
លុះដល់ឆ្នាំ ១៥១០ នៃ គ.ស តំបន់ ទ្រីប៉ូលី ត្រូវបានលុកលុយដោយ អេស្ប៉ាញ ។ នៅឆ្នាំ ១៥៥១ ចក្រភព អូតូម៉ង់ ( ទួកគី ) បានដណ្តើមតំបន់នោះពី អេស្ប៉ាញ ។ ប៉ុន្តែដោយខ្វះការគ្រប់គ្រង ឱ្យបានដិតដល់ ទើបមានរដ្ឋប្រហារនៅតំបន់ ទ្រីប៉ូលី នោះជាញឹកញាប់រហូតបង្កើតឯករាជ្យ តំបន់នោះ រួមទាំងសង្គ្រាមជាបន្តបន្ទាប់ រវាង សហរដ្ឋ អាមេរិក និងរដ្ឋនានានៅតំបន់នោះ ដែលហៅថា សង្គ្រាម Barbary លើកទី ១ និង សង្គ្រាម Barbary លើកទី ២ ។ ប៉ុន្តែទីបំផុតតំបន់ នោះ ធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់ អូតូម៉ង់ វិញនៅត្រឹមឆ្នាំ ១៨៥៨ ។
លីប៊ី អ៊ីតាលី
សង្គ្រាម អ៊ីតាលី-ទួកគី ពីឆ្នាំ ១៩១១-១៩១២ ញ៉ាំងឱ្យតំបន់ទាំងនោះធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ អ៊ីតាលី វិញម្តង ។ ពីឆ្នាំ ១៩១២ ដល់ឆ្នាំ ១៩២៧ ទឹកដីដែលជាប្រទេស លីប៊ី បច្ចុប្បន្ននេះ មានឈ្មោះថា អាហ្វ្រិក ខាងជើង-អ៊ីតាលី ។ ឆ្នាំ ១៩២៧ ដល់ឆ្នាំ ១៩៣៤ ទឹកដីនោះបែកបាក់ទៅ ជា ២ ផ្នែក គឺ Italian Cyrenaica និង Italian Tripolitania ដែលគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋាភិបាល អ៊ីតាលី ដដែល ។ ឆ្នាំ ១៩៣៤ អ៊ីតាលី បានអនុម័តយកឈ្មោះ Libya ( លីប៊ី គឺជាឈ្មោះដែលត្រូវបាន ប្រើដោយ ក្រិក បុរាណ សំដៅដល់តំបន់ អាហ្វ្រិក ខាងជើង ទាំងអស់ លើកលែងតែ ប្រទេស អេហ្ស៊ីប ) ធ្វើជាឈ្មោះផ្លូវការសម្រាប់អាណានិគមកិច្ច ( បង្កើតបានជា ៣ ខេត្ត គឺខេត្ត Cyrenaica ខេត្ត Tripolitania និង ខេត្ត Fezzan ) ។
ក៏មានចលនាតស៊ូប្រឆាំងអាណានិគម អ៊ីតាលី ទៅលើតំបន់ទាំងនោះដែរ ហើយលោក Omar Mukhtar គឺជាមេដឹកនាំ និង ជាវិរបុរសជាតិដ៏ល្បីល្បាញក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ លីប៊ី ។ ប៉ុន្តែគាត់ត្រូវ បានចាប់ខ្លួន និង កាត់ទោសប្រហារជីវិតនៅថ្ងៃទី ១៦ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៣១ ។ មុខរបស់គាត់ ត្រូវបានបោះពុម្ពនៅលើក្រដាសប្រាក់ ១០ ឌីណា លីប៊ី ទុជាការចងចាំង និងទទួលស្គាល់ នូវការលះបង់របស់គាត់ចំពោះជាតិមាតុភូមិ ។ ជនជាតិ លីប៊ី ប្រមាណជា ៥០.០០០ នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ដោយសារការបង្ក្រាបរបស់ អាណានិគម អ៊ីតាលី ។
ខែ មិថុនា ឆ្នាំ ១៩៤០ អ៊ីតាលី បានចូលខ្លួនទៅក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ហើយ លីប៊ី បានក្លាយជាទីតាំងសមរភូមិដ៏ក្តៅគគុកនៅ អាហ្វ្រិកខាងជើង ។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៤៣ លីប៊ី បានរបូតចេញពីដៃ អ៊ីតាលី ធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ សម្ព័ន្ធមិត្តវិញ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥១ ដោយ អង់គ្លេស ជាអ្នកកាន់កាប់ខេត្ត Tripolitana និង ខេត្ត Cyrenaïca ចំណែកខេត្ត Fezzan នៅក្រោម ការត្រួតត្រារបស់ បារាំង ហើយ អ៊ីតាលី បានព្រមលះបង់សិទ្ធិរបស់ខ្លួនទៅលើ លីប៊ី នៅក្នុង សន្ធិសញ្ញជាមួយ សម្ព័ន្ធមិត្ត ឆ្នាំ ១៩៤៧ គឺដោយសារ អ៊ីតាលី ជាអ្នកចាញ់សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ ។
ឯករាជភាព លីប៊ី
ទីបំផុត លីប៊ី បានប្រកាសឯករាជភាពរបស់ខ្លួននៅថ្ងៃទី ២៤ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៥១ ក្នុងឋានៈជា លីប៊ី ចក្រភព អង់គ្លេស ហើយគឺជា ព្រះរាជាណាចក្រ អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយមានព្រះរាជា Idris ។ ការរកឃើញអណ្តូងរ៉ែប្រេងកាត នៅឆ្នាំ ១៩៥៩ បានធ្វើឱ្យជាតិសាសន៍ដ៏ក្រីក្របំផុតមួយ ក្នុងលោកនេះ ក្លាយទៅជារដ្ឋដ៏មានបាន ។ ទោះយ៉ាងណា ទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ គឺស្ថិតនៅក្នុងការ ក្តោបក្តាប់របស់ស្តេច Idris ទើបបង្កើតបានជាការមិនពេញចិត្តជាច្រើន ឬអាចនិយាយម្យ៉ាង ទៀតថា មានមនុស្សជាច្រើនដណ្តើមគ្នាចង់កាន់កាប់ រ៉ែប្រេងកាត ។
ដោយេហតុនេះ នៅថ្ងៃទី ១ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៦៩ មេទ័ពឧទ្ទាមមួយក្រុម ដឹកនាំដោយ មូអាម៉ា ហ្គាដាហ្វ៊ី បានធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ស្តេច Idris ដោយជោគជ័យ និង ដោយគ្មានការបង្ហូរឈាម ។ ដើម្បីកាត់បន្ថយឥទ្ធិពល អ៊ីតាលី នៅលើទឹកដី លីប៊ី នៅខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៧០ រាល់ទ្រព្យ សម្បត្តិដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ ជនជាតិ អ៊ីតាលី ត្រូវបានដកហូត ហើយសហគមន៍ អ៊ីតាលី ដ៏ខ្លាំងក្លា ប្រមាណជា ១២.០០០ នាក់ ត្រូវបានបណ្តេញចេញពី លីប៊ី ស្របគ្នានឹង សហគមន៍ ជនជាតិ លីប៊ី ដើមកំណើត ជ្វីស មួយចំនួនតូចទៀត ។
ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ លីប៊ី មានភាពសម្បូរ ហើយការបង្ក្រាបផ្នែកនយោបាយ ផ្ទៃក្នុង ក៏កើនឡើង ដែរ ហើយទីបំផុត ការខ្វែងគំនិតផ្នែកនយោបាយ ត្រូវបានកំណត់ថាជាអំពើខុស ច្បាប់ ពោលគឺជារបបផ្តាច់ការ ។ ការឃ្លាំមើលប្រជាពលរដ្ឋ ត្រូវបានអនុវត្តតាមរយៈ គណៈកម្មាធិការ បដិវត្តន៍ របស់ លោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ។ ប៉ុន្តែរបបរបស់លោក ហ្គាដាហ្វ៊ី បានលើកតម្កើងតម្លៃស្ត្រី ជាងរបបមុនៗ ។
ថ្ងៃទី ២៥ ខែ តុលា ឆ្នាំ ១៩៧៥ មេទ័ព ២០ បានដឹកនាំគ្នាប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារផ្តួលរំលំ ហ្គាដាហ្វ៊ី ប៉ុន្តែត្រូវបានបង្ក្រាបហើយបានចាប់ខ្លួនកាត់ទោសមេដឹកនាំទាំងអស់ ។ អំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧ លីប៊ី មានទំនាស់ប្រដាប់អាវុធជាមួយប្រទេស ឆាដ , អេហ្ស៊ីប និង តង់ហ្សានី ។ ហ្គាដាហ្វ៊ីក៏ជាអ្នកផ្តល់ ហិរញ្ញវត្ថុដល់ក្រុម ប្រឆាំងនឹងអាវុធនុយគ្លីអ៊ែរ ដែរ ។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៧៧ ទៅ ប្រាក់ចំណូល ប្រចាំឆ្នាំរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ កើនឡើងលើសពី ១១.០០០ ដុល្លារ គឺជាចំណូលកម្រិតខ្ពស់ លំដាប់ទី ៥ នៅ អាហ្វ្រិក ។ ចំណែកកម្រិតអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្សវិញ គឺមានកម្រិតខ្ពស់ជាងគេ នៅអាហ្វ្រិក ហើយខ្លាំងក្លាជាង អារ៉ាប៊ី សាអ៊ូឌី ទៅទៀត ។ ទន្លេសិប្បនិម្មិតដ៏មហិមា ត្រូវបាន ស្ថាបនាឡើង ដើម្បី បង្ហូរទឹកសាប ទៅស្រោចស្រប់ផ្នែកដ៏ច្រើនបំផុត នៃផ្ទៃប្រទេស ។
អ្វីដែលពិសេសបំផុតនោះ គឺថាសមិទ្ធផលទាំងនេះសម្រេចបានដោយគ្មានការខ្ចីប្រាក់ពី បរទេសឡើយ ពោលគឺ លីប៊ី ក្លាយជាប្រទេសដែលគ្មានជំពាក់បំណុលបរទេសដែលនេះគឺជា ព្រឹត្តិការណ៍ដ៏កម្របំផុតមួយនៅក្នុងលោកសម័យទំនើប ។
ប៉ុន្តែ ហ្គាដាហ្វ៊ី មិនមែនជាមនុស្សជាទីពេញចិត្តពីសំណាក់បណ្តាប្រទេសលោកខាង លិចឡើយ ជាពិសេស ពីសំណាក់មហាអំណាចលេខ ១ ក្នុងលោកគឺ សហរដ្ឋ អាមេរិក ។ ប្រការទាំងនេះ គឺដោយសារតែ ហ្គាដាហ្វ៊ី ការពារប្រយោជន៍ជាតិរបស់គាត់ និងប្រយោជន៍ជាតិសាសន៍នៅ ជាប់របងគាត់ ហើយ ដើម្បី ធ្វើបែបនោះបាន គឺគាត់មិនឱនក្បាលចំពោះលោកខាងលិចឡើយ ។ ហេតុនេះ គាត់ក៏ដឹងច្បាស់ដែរថា គាត់មុខជាមិនបានសុខឡើយ ។ ដូច្នេះប្រាក់ជាច្រើនត្រូវ បានចំណាយ ដើម្បី ពង្រឹងវិស័យយោធា គឺដោយគាត់បារម្ភអំពីក្រុម ឬប្រទេសទាំងឡាយ ដែលមាន អាមេរិក នៅពីក្រោយខ្នង ឬ អាមេរិក ដោយផ្ទាល់ នឹងធ្វើអមិត្តនឹងគាត់ ។
ពួកលោកខាងលិច ត្រូវការជាចាំបាច់ នូវប្រេងឥន្ធនៈ ដើម្បីផ្គង់ផ្គង់ក្បាលម៉ាស៊ីនសេដ្ឋកិច្ច របស់ពួកគេ ហើយ លីប៊ី ចាត់ទុកថាជាប្រភពប្រេង ឥន្ធនៈ ដ៏សំខាន់មួយដែរ ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បី ការពារប្រយោជន៍របស់ខ្លួន លោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ចៀសមិនផុតពីការធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផល ប្រយោជន៍របស់ពួកមហាអំណាច ។ ហេតុនេះ ពួកមហាអំណាលោកខាងលិចបានប្រើវិធី ជាច្រើន ដើម្បី ដកហូត ហ្គាដាហ្វ៊ី ចេញ ពីអំណាច ហើយយកអ្នកណាដែលស្តាប់បង្គាប់ពួកគេ ( មហាអំណាចលោកខាងលិច ) ឱ្យកាន់អំណាចនៅ លីប៊ី ជំនួស ហ្គាដាហ្វ៊ី វិញ ។ ហេតុនេះ ក៏មានការចោទប្រកាន់អវិជ្ជមានជាបន្តបន្ទាប់ទម្លាក់ទៅលើលោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ដូចជាថារំលោភ បំពានសិទ្ធិមនុស្ស និង នៅពីក្រោយខ្នងភេវរកម្មជាដើម ។
ឆ្នាំ ១៩៨៦ អាមេរិក បើកការវាយប្រហារតាមអាកាសប៉ុនប៉ងសម្លាប់លោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចឡើយ ។ ទោះយ៉ាងណា ទីបំផុត លីប៊ី ត្រូវបានអង្គការសហ ប្រជាជាតិ (ដែលមាន អាមេរិកជាអ្នកញាក់ ) ដាក់ទណ្ឌកម្ម បន្ទាប់ពីចោទថា លោក ហ្គាដាហ្វីជាអ្នកនៅពីក្រោយខ្នង ការបំផ្ទុះគ្រាប់បែកទៅលើយន្តហោះពាណិជ្ជកម្ម ដែលបានសម្លាប់មនុស្ស ២៧០ នាក់ ។
សង្គ្រាមស៊ីវិលឆ្នាំ ២០១១
ជាការណ៍ពិតណាស់ ត្រូវបានគេដឹងគ្រប់គ្នាថា មហាអំណាចលោកខាងលិចបានលូកដៃកកូ កកាយកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ លីប៊ី ជ្រៅទៅៗ ទើបមានចលនាប្រឆាំងនឹង ហ្គាដាហ្វ៊ីក៏កាន់តែ ច្រើនទៅៗ និង ស្រួលស្រាល់ទៅៗ រហូតដល់បង្កើតបានជាក្រុមឧទ្ទាមប្រឆាំងរបប ហ្គាដាហ្វ៊ី ដោយយកហេតុផលថា ហ្គាដាហ្វ៊ី បំពានសិទ្ធិមនុស្ស ។ ក្រុមឧទ្ទាមនេះរហូតឈានដល់ បង្កើតជាតំបន់ស្វយ័តទៀតផង ។ ទីប្រឹក្សាដ៏ចំណានម្នាក់របស់លោក ហ្គាដាហ្វ៊ីបានផ្តល់ យោបល់ ឱ្យលោកគេចខ្លួនចេញពីប្រទេស ឬ ក៏ត្រូវបន្ទន់ឥរិយាបថចំពោះលោកខាងលិច ពោលគឺរណបលោកខាងលិច ។ ប៉ុន្តែ ដើម្បី អ្វីដែលគាត់ហៅថា ផលប្រយោជន៍ និងសេរភាព ជាតិរបស់គាត់ ត្រូវលោក ហ្គាដាហ្វ៊ី បដិសេធ ជានិច្ច បើទោះជាគាត់ដឹងថា គាត់ប្រហែលជា មិនបានសុខក៏ដោយ ។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី ២០ ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ២០១១ ភាពច្របូកច្របល់បានរីករាលដាលដល់ទីក្រុង ទ្រីប៉ូលី ។ ថ្ងៃទី ២៧ ខែ និង ឆ្នាំ ដដែលនោះ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ បណ្តោះអាសន្ន ត្រូវបានបង្កើតឡើង ដើម្បី គ្រប់គ្រងតំបន់ដែលត្រួតត្រាដោយក្រុមឧទ្ទាម ( ត្រូវបានគេដឹងថា ពួកឧទ្ទាមនេះ គឺមានលោក ខាងលិច ជាពិសេស អាមេរិក នៅពីក្រោយខ្នង ) ។ មានអ្នកច្រៀង មានអ្នកបន្ទរ ! ថ្ងៃទី ១០ ខែ មីនា ឆ្នាំ ២០១១ បារាំង គឺជាប្រទេសទី ១ ដែលប្រកាសទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ បណ្តោះអាសន្ន នោះថាជាតំណាងប្រជាពលរដ្ឋ លីប៊ី ។កងទ័ពគាំទ្រ ហ្គាដាហ្វ៊ីបើកប្រតិបត្តិការ យោធា រុញច្រានពួកឧទ្ទាម នៅភាគខាងលិចប្រទេស និង ក្រុងជាច្រើនទៀតស្ទើរតែទៅដល់ ទីចាត់ការកណ្តាលរបស់ក្រុមឧទ្ទាម ។
ពេលនោះ ស្ថាប័ននានារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ រួមទាំងអគ្គលេខាធិការអង្គការ សហប្រជាជាតិ បាន គី-មូន និង ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផង បាននាំគ្នាចេញមុខព្រោងព្រាតថ្កោលទោសចំពោះការបង្ក្រាបនោះថាជាអំពើហិង្សាប្រឆាំង ច្បាប់អន្តរជាតិ និង បណ្តេញតំណាង លីប៊ី ចេញពីអង្គការសហប្រជាជាតិទៀតផង ។ ចំណែកទង្វើទាំងឡាយដែលពួកគេ ( លោកខាងលិច ) បានធ្វើឱ្យមានការឆាបឆេះសង្គ្រាម និង ការបំបែកប្រទេសបែបនោះ ពួកគេបែរជាចាត់ទុកថា ដើម្បីការពារសិទ្ធិមនុស្សទៅវិញ ។
ថ្ងៃទី ១៦ ខែ មីនា ឆ្នាំ ២០១១ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័តច្បាប់លេខ ១៩៧៣ ដោយបង្កើតតំបន់គ្មានការហោះហើរនៅប្រទេស លីប៊ី ដោយនិយាយថា នឹងប្រើ គ្រប់មធ្យោបាយដែលចាំបាច់ ដើម្បី ការពារជនស៊ីវិល លីប៊ី ។ ប៉ុន្តែមាត្រាច្បាប់នោះ ត្រូវបានអនុប្បវាទដោយ រុស្ស៊ី , ចិន ( ទាំង ២ នេះ គឺជាបងធំក្នុងចំណោម បងធំទាំង ៥ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ) ឥណ្ឌា , ប្រេស៊ីល , និង អាល្លីម៉ង់ ។ ច្បាប់នេះឯងហើយ ដែលពួកបរទេស ព្រួតគ្នាទៅគូសវាសបម្រាមរបស់ខ្លួននៅលើទឹកដីអ្នកដទៃ គឺ លីប៊ី ។
ថ្ងៃទី ១៩ ខែ និង ឆ្នាំ ដដែលនោះ កងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្តអង្គការ NATO ( ដែលមានអាមេរិក ជាប្រមុខ ) បានបើកការវាយកម្ទេចប្រព័ន្ធការពារដែនអាកាសរបស់ លីប៊ី ខណៈកងទ័ព បារាំងជាអ្នកចូល កម្ទេចដោយផ្ទាល់នូវទីតាំងទ័ពអាកាសរបស់ លីប៊ី ។ ប៉ុន្មានសប្តាហ៍ជាប់ៗគ្នាបន្ទាប់ពីនោះមក អាមេរិក គឺជាប្រមុខ នៃ កងទ័ព NATO បានបើកយុទ្ធនាការកងទ័ពប្រឆាំង លីប៊ី ។ រថក្រោះ និង យន្តហោះចម្បាំងរបស់អាមេរិក ជាង ៨.០០០ គ្រឿង នៅលើនាវាចម្បាំងត្រូវបានដាក់ពង្រាយ នៅតំបន់នោះ ។ យ៉ាងហោចណាស់ គោលដៅចំនួន ៣.០០០ បានរងការវាយប្រហារពីកងទ័ព NATO ក្នុងនោះ ៧១៦ គោលដៅ នៅក្នុងទីក្រុង ទ្រីប៉ូលី ។ កងអាកាសរបស់អាមេរិក បើកការវាយលុក និង ទម្លាក់គ្រាប់បែកដោយផ្ទាល់ ។
តាមពិតទៅកងទ័ពរបស់ លីប៊ី ដែលមានភក្តីភាពចំពោះលោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ក៏ខ្លាំងក្លា ណាស់ដែរ ហើយបើធៀបទៅនឹងកងទ័ពបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់នោះ គឺកងទ័ពដែលមានភក្តីភាពចំពោះ ហ្គាដាហ្វី គ្មានបារម្ភឡើយ ។ ប៉ុន្តែបើធៀបទៅនឹងមហាអំណាចនោះ គឺពួកគេពិតជាមិនអាច ទប់ទល់បានឡើយ ។ ទោះយ៉ាងណា ក៏កងទ័ពទាំងនោះ នៅតែរក្សាភក្តីភាពរបស់ពួកគេប្តូរផ្តាច់ ស៊ូលះបង់ជីវិត ក៏មិនលះបង់ភក្តីភាពរបស់ខ្លួនចំពោះរបប ហ្គាដាហ្វ៊ី ដែរទើបការប្រយុទ្ធ ក៏ចេះតែប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងអង់អាច ទោះជាពួកគេដឹងថាមិនអាចទប់ទល់នឹងកម្លាំងទ័ពដ៏មហិមា របស់ NATO ក៏ដោយ ព្រោះពួកគេចាត់ទុក ហ្គាដាហ្វី ថាជាវិរបុរសការពារជាតិហើយចាត់ទុក ក្រុមឧទ្ទាម ថាជាជនក្បត់ជាតិ លក់ក្បាលឱ្យបរទេសជាពិសេសចំពោះមហាអំណាចលោក ខាងលិច ដែលមាន អាមេរិក ជាមេក្លោង ។
ដោយមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងក្លា របស់កងទ័ព NATO ដូច្នោះ គិតត្រឹមថ្ងៃទី ២២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០១១ នោះ កងទ័ពឧទ្ទាមបានចូលដល់ទីក្រុង ទ្រីប៉ូលី ។ ថ្ងៃទី ២០ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១១ គឺជាការប្រយុទ្ធខ្លាំងក្លាចុងក្រោយបំផុតរវាងអ្នកស្មោះត្រង់លោក ហ្គាដាហ្វ៊ី និង ក្រុមឧទ្ទាម ដែលមានបរទេសនៅពីក្រោយខ្នង ហើយទីបំផុតលោក ហ្គាដាហ្វ៊ីត្រូវបានកងទ័ពឧទ្ទាមចាប់ ខ្លួនបានក្នុងលេនដ្ឋាន ១ កន្លែងនៅទីក្រុង Sirte ( ភាគខាងត្បូងប្រទេស ) ហើយលោក ហ្គាដាហ្វី ត្រូវបានពួកឧទ្ទាមសម្លាប់យ៉ាងប្រមាថ ហើយរូបភាពដ៏គួរឱ្យឈឺចាប់នោះត្រូវបានផ្សាយតាម កញ្ចក់ទូរទស្សន៍ដ៏ល្បីនៅលើលោកទៀតផង ( ដែលទិដ្ឋភាពបែបនេះមិនសូវមានគុណធម៌ ទាល់តែសោះ ចំពោះក្រមសីលធម៌សារព័ត៌មាន ) ។
ការផ្តួលរំលំកងទ័ពស្មោះត្រង់នឹងលោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ត្រូវបានប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃទី ២៣ ខែ តុលា ឆ្នាំ ២០១១ គឺ ៣ ថ្ងៃបន្ទាប់ពីការផ្តួលទីក្រុង Sirte ។ ថ្ងៃនោះឯងហើយដែលពួកឧទ្ទាមដែលជាអ្នក ទទួលបានជោគជ័យក្នុងផ្តួលរំលំរបបលោក ហ្គាដាហ្វ៊ី ហៅថា ទិវាសេរីភាព លីប៊ី ហើយទិវានេះ ក៏ចាប់ផ្តើមមានពីពេលនោះឯង ។ ប្រជាពលរដ្ឋ លីប៊ី យ៉ាងហោចណាស់ ៣០.០០០នាក់បាន ស្លាប់ក្នងសង្គ្រាមស៊ីវិលនោះ ។ បន្ថែមពីលើនេះទៅ ភាគីខាង ក្រុមប្រឹក្សាជាតិបណ្តោះអាសន្ន បានរងរបួសប្រមាណជា ៥០.០០០ នាក់ដែរ ។
ក្រោយការដួលរលំរបប ហ្គាដាហ្វ៊ី
ក្រោយពីការដួលរលំទៅ នៃ របប ហ្គាដាហ្វ៊ី ប្រទេស លីប៊ី ត្រូវបានហែកហួរជាពួកជាក្រុម តាមតំបន់ តាមកុលសម្ព័ន្ធ និង ក្រុងនានាជាច្រើន ខណៈរដ្ឋាភិបាលកណ្តាលក្សត់ខ្សោយ គ្មានលទ្ធភាពដាក់អាជ្ញាធរនៅតំបន់នានាឱ្យបានគ្រប់ទូទាំងប្រទេស ។ ការវាយប្រហារប្រឆាំង គ្នាទៅវិញទៅមក ដោយសារទំនាស់នយោបាយ និង សាសនា ។
ទម្រាំបានចូលដល់ ថ្ងៃទី ៧ ខែ កក្កដា ឆ្នាំ ២០១២ លីប៊ី រៀបចំការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំង សមាជិកសភាពលើកទី ១ របស់ខ្លួន ។ ថ្ងៃទី ៨ ខែ សីហា ឆ្នាំ ដដែលនោះក្រុមប្រឹក្សាជាតិ បណ្តោះអាសន្ន បានកាន់កាប់អំណាចទាំងអស់ជាផ្លូវការ ហើយដឹកនាំការបោះឆ្នោតជ្រើស តាំងសភាជាតិ ដែលបន្ទាប់មកមានកាតព្វកិច្ចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលស្តីទី និងព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មី មួយរបស់ លីប៊ី សម្រាប់អនុម័តនៅក្នុងការធ្វើប្រជាមតិទូទៅមួយ ។ទោះយ៉ាងណារដ្ឋាភិបាល និង សភា ចេះតែមានផុលរមាស់ ពោលគឺប្រទេសជាតិ មិនបានសុខសាន្តត្រាណឡើយ ហើយក៏មានការវាយប្រហារជាបន្តបន្ទាប់ដែរ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០១៩ ក៏ប្រទេស លីប៊ី មិនទាន់ ប្រាកដថាមានសន្តិភាព ឬ យ៉ាងណានៅឡើយ ៕ ស្រាវជ្រាវប្រែសម្រួលៈ មេសា
