ដោយៈសូវិចិត្រ មេត្តា/ភ្នំពេញៈជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅថ្ងៃទី២៧ ខែមករាប្រទេសនានានៅជុំវិញពិភពលោកចូលរួមគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធ ជនរងគ្រោះដែលបានស្លាប់ដោយសារការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុប ឬហូឡូខសត៍។ នៅថ្ងៃនេះ កាលពី៧៦ឆ្នាំមុន នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ ទាហានអង់អាចក្លាហានដែលបានលះបង់ជីវិតដើម្បីជួយសង្គ្រោះមនុស្សរាប់លាននាក់ទៀតបានធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនឹងអាល្លឺម៉ង់ និងបានសម្រុកចូលទៅក្នុងជំរំឃុំឃាំងរបស់ណាហ្ស៊ីដ៏ធំបំផុតដែលមានឈ្មោះថា អូសឈ្វិច-បឺកខេណូ និងបានដោះលែងអ្នកទោសជាង ៧.០០០នាក់ នៅទីនោះ ដែលនៅរស់រានមានជីវិត។
មេដឹកនាំខ្មែរក្រហមនៅអាកាសយានដ្ឋានពោធិចិនតុង។ (រូបថតៈបណ្ណសារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា)
នៅក្នុងជំរំនោះមានជនជាតិជ្វីហ្វចំនួនជាងមួយលាន ត្រូវបានណាហ្ស៊ីសម្លាប់ដោយបញ្ជូនទៅបន្ទប់ផ្សែងពុនិងមានជនរងគ្រោះ ដែលមកពីប្រទេសផ្សេងៗ ដូចជា រុស្ស៊ី ប៉ូឡូញ ជាង ១០០.០០០ នាក់ទៀត។
នៅថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០០៥ មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តលើអនុសញ្ញាលេខ ៦០/ដើម្បីកំណត់យកថ្ងៃ ទី២៧ ខែមករាជាទិវាបុណ្យអន្តរជាតិដើម្បីរំឭកដល់ជនរងគ្រោះនៅក្នុងការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុបឬហូឡូខសត៍ដែលនឹងប្រព្រឹត្តធ្វើជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុបមិនមែនជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍តែមួយគត់នៅក្នុងពិភពលោកនោះទេ។ ដូច្នេះហើយ នៅថ្ងៃនេះយើងក៏ធ្វើការចងចាំនិងគោរពដល់មនុស្សរាប់លាននាក់ទៀតដែលត្រូវបានសម្លាប់ និងអ្នកដែលនៅរស់រានមានជីវិតពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រទេសរ្វ៉ាន់ដា ប្រទេសបូស្ន៊ី-ហឺហ្សីហ្គោវីន និងប្រទេសដាហ្វី។
នៅក្នុងសប្តាហ៍នេះអង្គការសហប្រជាជាតិ និងយូណេស្កូបានសហការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើនរួមមានការពិភាក្សាជាក្រុម ការប្រារព្ធពិធីចងចាំ,ការប្រគំតន្ត្រីតាមរយៈប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិតនិងការបញ្ចាំងខ្សែភាពយន្តសម្រាប់ទិវាទិវាបុណ្យអន្តរជាតិដើម្បីរំឭកដល់ជនរងគ្រោះនៅក្នុងការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុប ឬ ហូឡូខសត៍។ យោងតាមគេហទំព័ររបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ប្រធានបទផ្លូវការសម្រាប់ការចងចាំ និងការអប់រំអំពីការសម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុបសម្រាប់ឆ្នាំ២០២១ គឺ “ប្រឈមមុខនឹងផលប៉ះពាល់ ៖ ការស្តាឡើងវិញនិងការធ្វើនីតិសម្បទាបន្ទាប់ពីការសម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុប”។ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រជាជនយល់ដឹងអំពី“គ្រោះថ្នាក់អំពីការបដិសេធ និងការក្លែងបន្លំព័ត៌មាន”,អង្គការសហប្រជាជាតិនិងយូណេស្កូក៏កំពុងធ្វើយុទ្ធនាការតាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមដោយប្រើសញ្ញា ទ្រុងជ្រូក (#) ជាមួយនឹងពាក្យថា ការពារការពិត ។
ការចងចាំអំពីជនរងគ្រោះនៃការសម្លាប់រង្គាល និងអំពើឃោរឃៅដទៃទៀតនិងគោរពអ្នករស់រានមានជីវិតដែលជីវិតរបស់ អ្នកទាំងនោះបានផ្លាស់ប្តូរលើសពីពាក្យបរិយាយគឺពិតជាមានសារសំខាន់យ៉ាងធំធេង។ប៉ុន្តែវាក៏ចាំបាច់ផងដែរដែលមានការធានាថាការចងចាំនឹងមានស្ថិរភាពដើម្បីការពារកុំឲ្យមានទម្រង់មួយទៀតនៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងអំពើឃោរឃៅកើតមានឡើងម្ដងទៀត។ បន្ទាប់ពីការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុបបានបញ្ចប់ទៅ យើងនៅតែបន្តឃើញការកើនឡើងនូវករណីប្រល័យពូជសាសន៍ និងអំពើឃោរឃៅដ៏ដទៃទៀតជាបន្តបន្ទាប់ ដែលអំពើប្រល័យពូជសាសន៍មួយចំនួនត្រូវបានបដិសេធដោយរដ្ឋាភិបាលមួយចំនួន ដូចជាការប្រល័យពូជសាសន៍ប្រឆាំងនឹងជនជាតិរ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ានិងការគាបសង្កត់របស់រដ្ឋាភិបាលចិនទៅលើជនជាតិមូស្លីមអ៊ូហ្គួរនៅស៊ីនជាំងព្រមទាំងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទៅលើជនជាតិអាមេនីដែលបានកើតឡើងមុនការកាប់សម្លាប់រង្គាលនៅអ៊ឺរ៉ុប និង មុនការបង្កើតនិយមន័យនៃ “អំពើប្រល័យពូជសាសន៍”។ ហេតុអ្វីបាជាមានការកើនឡើងនូវអំពើប្រល័យពូជសាសន៍? ។
តើយើងគួរចងចាំអំពើប្រល័យពូជសាសន៍យ៉ាងដូចម្ដេច?
ក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំបន្ទាប់ពីការសម្លាប់រង្គាលនៅអឺរ៉ុប ខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហើយក្នុង រយៈពេល ៣ ឆ្នាំ ៨ ខែ ២០ ថ្ងៃ បានសម្លាប់ប្រជាជនរបស់ខ្លួនយ៉ាងហោចណាស់ពីរលាននាក់ និងធ្វើទារុណកម្មរាប់លាននាក់ទៀត។ ខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៧៥។ “ខ្មែរក្រហម” គឺជាឈ្មោះដែលព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បានដាក់ឲ្យគូប្រជែងរបស់ទ្រង់នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០។នៅពេលឡើងកាន់អំណាចខ្មែរក្រហមបានចាប់ផ្តើមអនុវត្តផ្លាស់ប្តូរការដឹកនាំប្រទេស ដោយដើរតាមលទ្ធិម៉ៅនិយម និងម៉ាក្ស- លេនីននិយមក្នុងគោលបំណងបង្កើតសង្គមកសិកម្មនិយម។ខ្មែរក្រហមបានជម្លៀសប្រជាជនដោយបង្ខំប្រហែលជាង២លាននាក់ពីទីក្រុងភ្នំពេញនិងទីក្រុងដទៃទៀតទៅតាមតំបន់ជនបទដើម្បីបំពេញការងារកសិកម្ម។
១៥ឆ្នាំក្រោយមក នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ក្នុងរយៈពេលត្រឹមតែ ១០០ ថ្ងៃប្រជាជនប្រមាណ ៨០០.០០០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ដោយក្រុមជ្រុលនិយមជនជាតិហ៊ូទូ នៅរ្វ៉ាន់ដា និងប្រជាជនប្រហែល ១០០.០០០-២០០.០០០ នាក់ត្រូវបានរំលោភ និងទទួលរងពីអំពើហិង្សាផ្លូវភេទ។ បន្ទាប់មកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៥ កងកម្លាំងបូស្នី – ស៊ែប៊ីបានសម្រុកចូលទៅកាន់ទីក្រុងស្រីប្រ៊ីនីសា ហើយបានរំលោពសេពសន្ថវៈ ធ្វើទារុណកម្មស្ត្រីជនជាតិបូស្ន៊ី-មូស្លីម និងបានសម្លាប់ជាប្រព័ន្ធលើបុរស និងកុមារាពីចន្លោះពី ៧.០០០ នាក់ទៅជាង ៨០០០ នាក់។ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះរណ្តៅសាកសពថ្មី និងសាកសពជនរងគ្រោះនៅតែត្រូវបានគេរកឃើញថ្មីៗ ឬក៏កំពុងស្វែងរកដោយក្រុមគ្រួសារ។
ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក អំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើកដំបូងនៃសតវត្សរ៍ទី២១បានកើតឡើងនោះគឺអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅ ដាហ្វឺដែលបណ្តាលឲ្យមានមនុស្សស្លាប់យ៉ាងតិច ៤ សែននាក់ និងបានផ្លាស់ទីលំនៅជាង ៣ លាននាក់។ដើម្បីអាចទប់ស្កាត់ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍យើងទាំងអស់គ្នាត្រូវមានទំនួលខុសត្រូវក្នុងការចងចាំនិងបន្តរក្សាការចងចាំដោយធ្វើការចែករំលែកចំណេះដឹង ធ្វើការស្រាវជ្រាវរៀនសូត្រ និងបន្តបង្រៀនដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ ការចងចាំអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍និងការទប់ស្កាត់ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍គួរតែមានការចូលរួមពីគ្រប់កម្រិតនៃសង្គម និងនៅក្នុងកម្រិតមួយដែលសមស្របដោយចាប់ពីថ្នាក់មូលដ្ឋាន រហូតដល់ថ្នាក់កំពូលរបស់រដ្ឋាភិបាល។នៅក្នុងថ្នាក់មូលដ្ឋានប្រធានសហគមន៍ចាំបាច់ត្រូវប្រយ័ត្នអំពីអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងសហគមន៍ និងធ្វើអន្តរាគមន៍ក្នុងពេលវេលាសមស្របនៅពេលណាដែលមានសញ្ញាព្រមាន ព្រោះអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងអំពើឃោរឃៅមិនកើតឡើងដោយឯកឯងនោះទេ។
អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលនិងអង្គការសង្គមស៊ីវិលអាចនឹងបង្កើតកម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយដល់ប្រជាជនជាពិសេសយុវជនជំនាន់ក្រោយ ដើម្បីលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងអំពីសារសំខាន់នៃសន្តិភាព ការអត់ឱននិងតម្លៃនៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងពេលនោះដែរក៏និយាយប្រឆាំងនឹងការរើសអើងជាតិសាសននិងការស្អប់ខ្ពើម។ជាងនេះទៅទៀតសាលារៀនអាចបង្កើតកម្មវិធីសិក្សាដែលរួមបញ្ចូលប្រធានបទអំពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ យុត្តិធម៌ និងអំពើឃោរឃៅសម្រាប់បង្រៀនសិស្សនៅក្នុងកម្រិតណាមួយដែលសមស្រប និងដើម្បីជំរុញឲ្យមានការពិភាក្សាអន្តរជំនាន់សាលារៀនក៏អាចបង្កើតកម្មវិធីដែលអាចឲ្យសិស្សនិយាយជាមួយអ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍។ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការការពារអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ ដូចលោកអាដាម៉ា ឌីង ទីប្រឹក្សាពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានមានប្រសាសន៍ថា “គ្មានសង្គមណាដែលរួចផុតពីអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅ និងកត្តាហានិភ័យឡើយ មានតែការការពារដែលប្រព្រឹត្តទៅទាន់ពេលវេលា និងរឹងមាំប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចធ្វើឲ្យសង្គមមួយមានសុវត្តិភាព និងស្ថិរភាព” ។ រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវតែគោរពតាមអនុសញ្ញាស្តីពីការការពារ និងការដាក់ទណ្ឌកម្មឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ និងជំរុញឲ្យមានការផ្តល់សច្ចាប័នជាសកលនៃអនុសញ្ញានេះ។ តាមរយៈការផ្តល់សច្ចាប័នរដ្ឋាភិបាលនឹងអាចទទួលបានការគាំទ្រសម្រាប់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការអនុវត្តកាតព្វកិច្ចនៅក្រោមអនុសញ្ញាយន្តការដើម្បីតាមដានគណនេយ្យភាពសម្រាប់ការការពារអំពើឃោរឃៅនិងការបណ្តុះបណ្តាលស្តីពីការការពារនៅថ្នាក់ជាតិឬថ្នាក់តំបន់។
ជាចុងក្រោយខ្ញុំពិតជាយល់ស្របនឹងអ្វីដែលលោក អាដាម៉ា ឌីបានសរសេរនៅក្នុងរបាយការណ៍របស់លោកទៅកាន់ អង្គការសហប្រជាជាតិថាអាទិភាពខ្ពស់បំផុតរបស់លោកនៅក្នុងអឡុងពេលកាន់តំណែងគឺ“ដើម្បីប្រែក្លាយគំនិតនៃការការពារអំពើប្រល័យ ពូជសាសន៍ដែលជាបទដ្ឋានអន្តរជាតិទៅជាការពិតជាក់ស្តែងដែលអាចត្រូវបានអនុវត្តនៅថ្នាក់ជាតិ និងកម្រិតតំបន់”៕សរន