ប្រែសម្រួល : កញ្ញាដាលីស/វាសនា, ដាក្កា (Daily Star) ៖ មីយ៉ាន់ម៉ាបានចាប់ផ្តើមដំណើរប្រជាធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ២០១១ជាមួយរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលលាយជាមួយយោធាដឹកនាំដោយឧត្តមសេនីយ៍ចូលនិវត្តន៍លោក អ៊ូ ថេន សេន។
មុនពេលក្លាយជាប្រធានាធិបតី លោកបានធ្វើការជាសមាជិកនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាស្តារនិងរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់រដ្ឋរបស់របបយោធាក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៧ ។ក្រោយមកគាត់ត្រូវបានតែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់នាយឧត្តមសេនីយ៍ថាន់ ស្វេ (២០០៧ ដល់ ២០១១) ។ មុនការបោះឆ្នោតទូទៅក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ឧត្តមសេនីយ៍ អ៊ូ ថេន សេនរួមជាមួយមន្ត្រីយោធា ២២នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវបានបញ្ជូនឱ្យចូលនិវត្តន៍ពីជួរកងទ័ពដើម្បីបង្កើតនិងដឹកនាំគណបក្សសាមគ្គីភាពនិងអភិវឌ្ឍន៍សហភាព (USDP) ។
បក្ស USDP បានឈ្នះសំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាស់ក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ឧត្តមសេនីយ៍អ៊ូថេនសេនបានស្បថចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីទី ៨ របស់មីយ៉ាន់ម៉ានៅថ្ងៃទី ៣០ ខែមីនាឆ្នាំ ២០១១ ។
មីយ៉ាន់ម៉ាមានប្រព័ន្ធអភិបាលកិច្ចរដ្ឋពិសេសមួយ។ រដ្ឋាភិបាលពីរ គឺ រដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលជាប់ឆ្នោតនិងរដ្ឋាភិបាលយោធាអចិន្ត្រៃយ៍ ជាអ្នកដឹកនាំប្រទេស។
ខណៈដែលសមាសភាគស៊ីវិលរបស់រដ្ឋាភិបាលត្រូវបានបោះឆ្នោតជ្រើសរើសដោយប្រជាជន “រដ្ឋាភិបាលយោធាអចិន្ត្រៃយ៍”របស់ប្រទេសត្រូវបានប្រគល់អំណាចឱ្យដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលបានព្រាងដោយយោធាក្នុងឆ្នាំ ២០០៨។ ការធ្វើប្រជាមតិដឹកនាំដោយយោធាបានអនុម័តរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។
សមាសធាតុសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលយោធាអចិន្ត្រៃយ៍គឺត្រូវជ្រើសរើសដោយអនុប្រធានាធិបតីមួយរូបក្នុងចំណោមអនុប្រធានាធិបតី២រូប សមាជិកសភា២៥ភាគរយគឺជ្រើសរើសចេញពីជួរយោធា និង រដ្ឋមន្ត្រីសំខាន់ៗ ៣ រូប ព្រមទាំងសមាជិក ៥ រូបក្នុងចំណោមសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ ១១ រូបត្រូវជ្រើសរើសចេញពីយោធា។
ទាំងអស់នេះគឺជាការតែងតាំងដែលធ្វើឡើងដោយអគ្គមេបញ្ជាការនៃសេវាការពារជាតិមីយ៉ាន់ម៉ា។
យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ២៥ ភាគរយនៃសមាជិកសភាជាន់ខ្ពស់ សភាជាន់ទាប និង សភារដ្ឋទាំងអស់ គឺ មកពីយោធា។
អគ្គមេបញ្ជាការតែងតាំង “អ្នកតំណាងរាស្ត្រយោធា” ដែលមិនមានទំនាក់ទំនងជាមួយប្រជាជនសាមញ្ញនៅក្នុងប្រទេស។ពួកគេទទួលយកទិសដៅការងារពីការិយាល័យរបស់អគ្គមេបញ្ជាការនិងធ្វើការយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយបក្ស USDP ដែលគាំទ្រដោយយោធា។
តាមពិតសមាជិកសភាយោធានិងបក្ស USDP គឺជាផ្នែកពីរនៅលើកាក់តែមួយ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលព្រាងដោយយោធាមានបទប្បញ្ញត្តិពិសេសជាច្រើន ដូចជា ការអនុញ្ញាតឱ្យយោធាដណ្តើមអំណាចរដ្ឋនៅពេលណាដែលអគ្គមេបញ្ជាការគិតថាសន្តិសុខជាតិស្ថិតក្នុងហានិភ័យដែលតម្រូវឱ្យមានសំឡេងគាំទ្រជាង ៧៥ ភាគរយនៅក្នុងសភាដើម្បីផ្លាស់ប្តូរបទប្បញ្ញត្តិណាមួយនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានស្រាប់ និងការហាមឃាត់លោកស្រីស៊ូជីមិនឱ្យក្លាយជាប្រធានាធិបតីជាដើម។ល។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញផ្តល់ឱ្យយោធានូវការគ្រប់គ្រងជាក់ស្តែងលើសមាសធាតុស៊ីវិលរបស់រដ្ឋាភិបាល។
អគ្គមេបញ្ជាការតែងតាំងរដ្ឋមន្ត្រីសំខាន់ៗចំនួន ៣ រូបគឺរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការពារជាតិ រដ្ឋមន្ត្រីកិច្ចការផ្ទៃក្នុង និង រដ្ឋមន្ត្រីកិច្ចការសន្តិសុខព្រំដែន ដែលអ្នកទាំងអស់នេះត្រូវរាយការណ៍ទៅអគ្គមេបញ្ជាការ។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាមិនរាប់បញ្ចូលជាសមាសធាតុស៊ីវិលរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ។
គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (NLD) បានចូលរួមការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី ២ ដែលធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី ៨ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០១៥ និងទទួលបាន ៣៣០ អាសនៈ (ក្នុងចំណោម ៤៤០ អាសនៈ) នៅក្នុងសភាតំណាងរាស្ត្រ (សភាជាន់ទាប) និង ១៦៨ អាសនៈ (ក្នុងចំណោម ២២៤ អាសនៈ) នៅក្នុងសភាតំណាងជាតិ (សភាជាន់ខ្ពស់) ។
ការប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងលោកស្រីអ៊ុងសានស៊ូជីនិងអគ្គមេបញ្ជាការបានចាប់ផ្តើមនៅពេលបង្កើតរដ្ឋាភិបាល។
លោកស្រីស៊ូជីត្រូវបានរារាំងដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញមិនឱ្យចូលកាន់តំណែងប្រធានាធិបតី។ មានការចរចាដ៏វែងឆ្ងាយនិងស្មុគស្មាញនៅពីក្រោយឆាកដើម្បីសម្រេចទៅលើអ្វីដែលហាក់ដូចជា”កិច្ចព្រមព្រៀងដោះដូរគ្នា”។
លោកស្រីស៊ូជីបានចូលរួមក្នុងគណៈរដ្ឋមន្ត្រីក្នុងនាមជាទីប្រឹក្សារដ្ឋហើយក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋនិងរដ្ឋាភិបាលជាក់ស្តែង។ នាយឧត្តមសេនីយ៍ មីន អ៊ុង ហ្លាំង ដែលគ្រោងចូលនិវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ ២០១៥បានបន្តធ្វើជាអគ្គមេបញ្ជាការមួយអាណត្តិទៀតដែលមានរយៈពេល ៥ ឆ្នាំ។
ទំនាក់ទំនងតានតឹងរវាងអ្នកទាំងពីរកាន់តែអាក្រក់ទៅៗបន្ទាប់ពីមានចំណាត់ការមួយកាលពីខែមករាឆ្នាំ ២០១៩ ដោយគណបក្ស NLDដើម្បីកែបទប្បញ្ញត្តិជាក់លាក់នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលផ្តល់អំណាចដល់យោធា។ វាគឺជាការសន្យាមួយក្នុងការបោះឆ្នោតរបស់ពួកគេ។
ចំណាត់ការនោះមិនទទួលបានជោគជ័យទេ។ យោធាចាត់ទុកចំណាត់ការនេះជាការគំរាមកំហែងដោយផ្ទាល់ដល់សិទ្ធិអំណាចនិងឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួននៅក្នុងនយោបាយនិងអភិបាលកិច្ចជាតិ។ខណៈការបោះឆ្នោតជិតចូលមកដល់ ជម្លោះរវាងយោធានិងរដ្ឋាភិបាលរបស់បក្ស NLD បានពង្រីកកាន់តែធំឡើងលើបញ្ហាបោះឆ្នោត។
ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង យោធាបានទាមទារមិនឱ្យផ្លាស់ប្តូរការិយាល័យបោះឆ្នោត ដែលស្ថិតនៅក្នុងកងពល ឬស្ថាប័នយោធាសម្រាប់បុគ្គលិកយោធានិងក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ។នេះនឹងធានាបានថាគ្មាននរណាម្នាក់មកពីយោធាហ៊ានបោះឆ្នោតឱ្យបេក្ខជនក្រៅពីបក្ស USDP ដែលគាំទ្រដោយយោធានោះទេ។ តែគណៈកម្មការរៀបចំការបោះឆ្នោតសហភាព (UEC) មិនអើពើនឹងការទាមទារនេះទេដែលធ្វើឱ្យយោធាខឹងជាខ្លាំង។
យោធាក៏បានទាមទារឱ្យមានការពន្យារពេលនៃការបោះឆ្នោតផងដែរ ដោយសារតែជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩។ UEC ក៏បានបដិសេធការទាមទារនេះដែរ។ យើងទាំងអស់គ្នាបានដឹងរួចអស់ហើយថាមានអ្វីកើតឡើងបន្ទាប់ទៀត ក្រោយលទ្ធផលបោះឆ្នោតបានចេញមក។
អគ្គមេបញ្ជាការបានថ្លែងទៅកាន់ប្រជាជនមីយ៉ាន់ម៉ានៅថ្ងៃទី ០៨ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២១ ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីភាពត្រឹមត្រូវនៃការបណ្តេញរដ្ឋាភិបាលរបស់បក្ស NLD ។ សុន្ទរកថានោះត្រូវបានគ្របដណ្តប់ទាំងស្រុងដោយ “អំណះអំណាងអំពីការលួចបន្លំដ៏ធំនៅក្នុងការបោះឆ្នោតខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ២០២០”។
លោកបានលើកឡើងថា “UEC ខកខានមិនបានយកចិត្តទុកដាក់លើពាក្យបណ្តឹងជាច្រើនលើក។ គណបក្សនយោបាយនានាបានស្វែងរកជំនួយពីយោធាដែលកំពុងចូលរួមក្នុងតួនាទីដឹកនាំនយោបាយជាតិ”។
មុនពេលយោធាចូលកាន់កាប់អំណាចនៅថ្ងៃទី ០១ ខែកុម្ភៈ ក្រុមការងារព័ត៌មានពិត ដែលជាវេទិកាឃោសនារបស់យោធា បានធ្វើការឃោសនាចោទប្រកាន់អំពីការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតចាប់តាំងពីការប្រកាសលទ្ធផលដោយ UEC។
ការគំរាមកាន់កាប់រដ្ឋាភិបាលពីសំណាក់យោធាត្រូវបានចាក់ផ្សាយនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយនៅទីក្រុងណៃពិដោរក្នុងខែមករាឆ្នាំ ២០២១ ។
យោងតាមរបាយការណ៍មួយនៅលើវេបសាយ The Diplomat “យោធាបានធ្វើរដ្ឋប្រហារពីព្រោះខ្លួនមានការបារម្ភនិងខ្លាចបាត់បង់ការត្រួតត្រារបស់ខ្លួនលើអំណាចនៃការសម្រេចចិត្តក្នុងអង្គនីតិបញ្ញត្តិរបស់ប្រទេស”។
ជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីរបស់គណបក្ស NLD នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្មីៗបំផុតក្នុងឆ្នាំ ២០២០ ក៏ជាមូលហេតុដ៏គួរឱ្យព្រួយបារម្ភមួយទៀតដែរសម្រាប់យោធា។ប្រហែលជាវាត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាការបោះជំហានទៅមុខដ៏ធំមួយឆ្ពោះទៅរកការដកយោធាចេញពីនយោបាយជាតិក្នុងឆ្នាំ ២០៣៥ ដែលលោកស្រីស៊ូជីបានប្រមើលមើលឃើញ។
នៅមុនការបោះឆ្នោត លោកឧត្តមសេនីយ៍មីន អ៊ុងហ្លាំង បានរុះរើមន្ត្រីជាន់យោធាដើម្បីរក្សាការគ្រប់គ្រងកងទ័ព បន្ទាប់ពីលោកចូលនិវត្តន៍។មានរបាយការណ៍សារព័ត៌មាននិងការអត្ថាធិប្បាយជាច្រើនអំពីមហិច្ឆតារបស់លោកក្នុងការក្លាយជាប្រធានាធិបតីមីយ៉ាន់ម៉ា។
សំឡេងឆ្នោតគាំទ្រខាងយោធានិងបក្ស USDP នឹងមិនគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីឱ្យលោកឧត្តមសេនីយ៍ក្លាយជាប្រធានាធិបតីមីយ៉ាន់ម៉ានោះឡើយ។ គ្មានហេតុផលណាដែលថាគណបក្សNLDនឹងជ្រើសរើសគាត់ធ្វើជាប្រធានាធិបតីនោះដែរ។
នេះប្រហែលជាទំនាស់ផលប្រយោជន៍យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររវាងឧត្តមសេនីយ៍និងបក្ស NLD ។ ការភ័យខ្លាចបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើកិច្ចការរដ្ឋហាក់ដូចជាបាននាំឱ្យមានរដ្ឋប្រហារយោធានៅថ្ងៃទី០១ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២១ ។
ឧត្តមសេនីយ៍មីន អ៊ុងហ្លាំងបានបង្កើតក្រុមប្រឹក្សារដ្ឋបាលរដ្ឋ ដែលមានសមាជិក ១៦ នាក់នៅថ្ងៃទី ២ ខែកុម្ភៈដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសហើយមីយ៉ាន់ម៉ាបានវិលត្រឡប់ទៅរកការគ្រប់គ្រងដោយរបបយោធាវិញ៕
បាតុករកាន់រូបលោកស្រីស៊ូជីក្នុងពេលតវ៉ាប្រឆាំងរដ្ឋប្រហារ ។ការភ័យខ្លាចបាត់បង់ការគ្រប់គ្រងលើកិច្ចការរដ្ឋហាក់ដូចជាបាននាំឱ្យមានរដ្ឋប្រហារយោធានៅថ្ងៃទី០១ ខែកុម្ភៈឆ្នាំ ២០២១
