ដោយៈ ដកស្រង់ពីវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត
សមវាយ
(សៈម៉ៈវាយ)
នាមសព្ទ
( សំ. បា. ) សេចក្ដីព្រមព្រៀងជាមួយ; ការប្រជុំ; ការជួបជុំ; ការរួបរួមជាមួយ; ពួក, ក្រុម ។ សមវាយត្ថនិបាត ( សៈម៉ៈវា-យុ័ត-ថៈ– ) និបាតសព្ទប្រាប់សេចក្ដី ឬមានសេចក្ដីថា “ជាមួយ, ជាមួយនឹង…, មួយអន្លើដោយ…, ព្រមដោយ…, ព្រមទាំង…” ( ព. វ. )
ទៅជាមួយគ្នា, មកជាមួយនឹងខ្ញុំ, ព្រមទាំងកូន ។
សហ
(សៈហៈ)
និបាតសព្ទ
( សំ. បា. ) មួយអន្លើ, ព្រម, ព្រមដោយ, ព្រមទាំង, ជាមួយ, ជាមួយគ្នា, ជាមួយនឹង, រួមគ្នា, រួមជាមួយ, ដំណាលគ្នា ។ប្រើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃបានតាមគួរដល់ការប្រកប : សហកម្ម ការងារដែលរួមគ្នាធ្វើ, ដំណើររួមគំនិតគ្នាធ្វើការ ។សហករណ៍ មានអត្ថន័យដូចគ្នានឹង សហកម្ម ដែរ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃប្រើសំដៅយកក្រុមហ៊ុន ឬអង្គការដែលប្រមូលផ្ដុំជនអ្នកបង្កើតផលផ្សេងៗ ឬអ្នកទទួលទិញ ដើម្បីយកកម្រៃមកចែកគ្នាតាមសមគួរដល់ប្រាក់ដើម ដែលបានចូលហ៊ុន ឬតម្លៃដែលសមាជិកម្នាក់ៗបានទិញ ( ពុំមែនជាជំនួញទេ ) : បង្កើតសហករណ៍, ទិញអីវ៉ាន់នៅសហករណ៍ ។ សហការី អ្នកធ្វើការជាមួយគ្នា, អ្នកព្រួតគ្នាជួយធ្វើកិច្ចការណាមួយ; ភ្នាក់ងារក្នុងមុខតំណែងរាជការជាដើម : នាយការិយាល័យ និង លេខាធិការ ជាសហការីនៃនាយកក្រសួង; លោករដ្ឋមន្ត្រីព្រមទាំងសហការីបានអញ្ជើញទៅជួបជុំជាអធិបតី ក្នុងពិធីបុណ្យនោះដែរ; ព្រះបាឡាត់គណ, ព្រះវិន័យធរគណ, ព្រះធម្មធរគណ, ព្រះសមុហ៍គណនិងលេខាធិការគណ ជាសហការីនៃព្រះមេគណ, ព្រះមេគណគ្រប់ខែត្រ អាចមានឋានានុក្រមទីព្រះគ្រូជាសហការីផងដែរក៏បាន ។ ( ឥត្ថី. សហការិនី ) ។ សហកីឡា ការលេងជាមួយគ្នា, ការរួមល្បែងជាមួយ ។ សហគមន៍ (–គំ–) ការទៅជាមួយ, ដំណើរជាមួយគ្នា ។ ប្រជុំភូមិឬតំបន់អ្នកស្រុកប្រកបមុខរបរចូលគ្នា,… : បង្កើតឲ្យមានសហគមន៍ ។ សហគមនាគមន៍( –គៈមៈនាគំ ) ការទៅមកជាមួយ ។ សហគាមី អ្នកដែលទៅជាមួយ ( បើស្ត្រីជា សហគាមិនី ) ។ សហគ្រាស គ្រឹះស្ថានឬអង្គការជារបស់រាជការឬរបស់ឯកជន សម្រាប់ទទួលធ្វើការធំៗ ដូចជាស្ថាបនាស្ពាន, ថ្នល់ជាដើម : សហគ្រាសទទួលធ្វើស្ពាន, ប្រគល់មុខសំណង់នោះទៅឲ្យសហគ្រាស ។ សហគ្រិន ម្ចាស់សហគ្រាស, ជនអ្នកកាន់កាប់សហគ្រាស ។ សហចរ អ្នកដើរជាមួយ, អ្នកដែលជាគ្នាក្នុងការដើរផ្លូវ ( បើស្ត្រីជា សហចារិកា ) ។ សហចារី អ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ឬច្បាប់ជាមួយ, អ្នកមានការប្រព្រឹត្តត្រូវគ្នា (បើស្ត្រីជា សហចារិនី) ។ សហជៈ ដែលកើតនៅពេលជាមួយគ្នាឬដំណាលគ្នា; អ្នកកើតរួមផ្ទៃជាមួយ (បងប្អូនបង្កើត បើស្ត្រីជា សហជា) ។ សហជាត អ្នកដែលកើតក្នុង ថ្ងៃខែឆ្នាំដំណាលគ្នា ( បើស្ត្រីជា សហជាតា ) ។ សហជីវិន ឬ សហជីវី អ្នកដែលមានអាយុស្របគ្នា, គូកន; ជនអ្នកចូលសមាគមជាមួយគ្នា ( បើស្ត្រីជា សហជីវិនី ) ។ សហធម្មចារី អ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ជាមួយ, អ្នកកាន់ច្បាប់ត្រូវគ្នា (សហចារី); បើស្ត្រីជា សហធម្មចារិនី ។ សហធម្មិក អ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ជាមួយ, អ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ត្រូវគ្នា ។ ភិក្ខុ, ភិក្ខុនី, សិក្ខមានា, សាមណេរ, សាមណេរី ទាំង ៥ ពួកនេះ ហៅ សហធម្មិក ឬ សហធម្មិកា, ប៉ុន្តែក្នុងសម័យឥឡូវនៅមានតែភិក្ខុនិងសាមណេរ ( ព. ពុ. ) ។ សហធម៌ ធម៌ឬច្បាប់សម្រាប់កាន់ត្រូវគ្នា ។ សហបាន ការផឹកជាមួយគ្នា ។ សហបាលន៍ ឬ –បាលី ( –បាល ឬ –ប៉ាល៉ី ) ការរួមរក្សា, ការគ្រប់គ្រងរួមគ្នា ។ សហបាលីប្រទេស ឬ –រដ្ឋ ប្រទេសឬដែនផ្សេងៗគ្នា ដែលរួបរួមការគ្រប់គ្រងរាជការជាមួយគ្នា ។ សហបុត្ត ឬ –បុត្រ ព្រមទាំងកូន, ជាមួយនឹងកូន ( ព. កា. ) : បិតាសហបុត្រ ចិត្តបរិសុទ្ធទាំងពីរនាក់ កាន់សីលប្រាំជៀងជាក់ ឥតរអាក់រអួលឡើយ ។ សហប្បវេណី ឬ –ប្រពៃណី បវេណីជាមួយគ្នា, ទំនៀមទម្លាប់ត្រូវគ្នា; ស្រុកឬប្រទេសដែលមានទំនៀមទម្លាប់ត្រូវគ្នា ។ សហប្រតិបត្តិការ ការបំពេញកិច្ចការរួមគ្នា, ការពួតដៃគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធជួយធ្វើកិច្ចការណាមួយ : ធ្វើសហប្រតិបត្តិការ ។ សហពន្ធន៍ ឬ –ព័ន្ធន៍ ( –ពន់ ឬ –ពាន់ ) ការចងភ្ជាប់ជាមួយគ្នា ។ សហពន្ធុ ( –ព័ន-ធុ ) ព្រមទាំងផៅពង្ស; ផៅពង្សជាមួយគ្នា ។ សហភាព ភាពជាមួយគ្នាឬត្រូវគ្នា, ការរួបរួមឬប្រមូលផ្ដុំជាមួយគ្នា ។ សហភោជ ការបរិភោគជាមួយគ្នា ។ សហវាស ការនៅជាមួយ, ការនៅផ្ទះឬភូមិជាមួយ ។ សហវាសី អ្នកដែលនៅជាមួយ, អ្នកនៅផ្ទះឬភូមិជាមួយ ( បើស្ត្រីជា សហវាសិនី ) ។ សហសយ្យា ឬ –សេយ្យា (–សៃយ៉ា) ការដេកជាមួយ ។ សហហាសនៈ (–សៈន៉ៈ) ការសើចសប្បាយជាមួយគ្នា ។ សហាលាប (–ល៉ាប; សំ. បា. < សហ + អាលាប ” ការចរចា ” ) ការនិយាយរកគ្នា, ការនិយាយរាក់ទាក់ទៅវិញទៅមករកគ្នា ។ សហោទរ ( សំ. បា. < សហ + ឧទរ ” ផ្ទៃ ” ) បង-ប្អូនរួមឧទរជាមួយ, បងឬប្អូនរួមមាតាមួយ ។ ល ។
សាយ
កិរិយាសព្ទ
រាច, រាយ; ខ្ចរខ្ចាយ, ផ្សាយចេញ
ទឹកជនសាយពេញវាល, ដំណឹងសាយ ។ កិ. វិ. ឬ គុ. ដែលខ្ចរខ្ចាយ, ដែលផ្សាយចេញ; ដែលលាន់ឮចេញឆ្ងាយ; ដែលរីកចេញទៅខាង : ក្លិនសាយ; សំឡេងសាយ, ឮសាយ; ត្រគាកសាយ ។ សាយភាយ សាយក្លិនធុំភាយ ។ ព. ប្រ. សាយដំណឹងឬកេរ្ដិ៍ឈ្មោះសព្វអន្លើ ។ សាយសុស ឬ សុសសាយ លេចឮខ្ចរខ្ចាយសុសសព្វគ្រប់ទិសទី ។ ល ។
នាមសព្ទ
(ស. សាយ “ខ្សែ” ) សំណុំសរសៃសូត្រតូច ដែលចងតពីក្បាលស្លាបឯកភ្ជាប់នឹងចុងដង
សាយឯក, ឯកដាច់សាយ ។
សារវ័ត្រ
(–រ៉ៈវ៉ាត់)
នាមសព្ទ
( សំ. សវ៌ត្រ “ក្នុង…..ទាំងពួង, ក្នុងទីទាំងពួង, សព្វអន្លើ, ទួទៅ”; បា. សព្វត្រ, សព្វត្ថ ) អ្នកត្រួតត្រាកិច្ចការទួទៅ, អ្នកមើលការខុសត្រូវគ្រប់ទីតំបន់ ។ សម័យសព្វថ្ងៃហៅចំពោះតែអ្នកដែលត្រួតក្បួនហែធំមើលប្រយ័ត្នមិនឲ្យមនុស្សដើរទទីសទទាសខុសរបៀប ។
សុស
កិរិយាសព្ទ
(បា. សុស; សំ. ឝុឞ “ស្ងួត, ក្រៀម; ជ្រប់, សញ្ជប់សញ្ជឹង; ក្រៀមក្រំ; ស្រពោនស្រពាប់; ទ្រមឹងទ្រមើយ”) ឆេះទៅជាផេះ; ឆេះផុយ ។ កិ. វិ. ឬ គុ. ដែលឆេះទៅជាផេះ; ដែលឆេះផុយ : ឆេះសុស; កំបោរថ្មសុស ។
កិរិយាវិសេសន៍
សព្វ; ដាស, ដាសពាស, ពាសពេញ ឬពេញពាស; រខុញ; សព្វអន្លើ, សព្វសាច់
ដើរសុសដី, ឮសុសសព្វ ។
មុខអុតស៊ីសុស មុខមានស្នាមអុតរខុញឬដាសពាស ។ សុសបរទ (ព. ប្រ.) សុសដូចជាបរទស៊ីគ្មានសល់សាច់, សុសសព្វឥតសល់
ដើរសុសបរទ,កណ្ឌៀរស៊ីសុសបរទ ។
សុសសព្វ សព្វអន្លើ
ដើរសុសសព្វ ។
សុសសាច់ សព្វសាច់, មិនសល់សាច់: ឈឺសុសសាច់, ដំបៅសុសសាច់ ។ សុសសាយ ឬ សាយសុស សាយសព្វអន្លើ, លេចឮសព្វអន្លើ
ឮសុសសាយ (ម. ព. សុស ១ កិ. ផង) ។
គុណសព្ទ
សព្វ; ដាស, ដាសពាស, ពាសពេញ ឬពេញពាស; រខុញ; សព្វអន្លើ, សព្វសាច់
ដើរសុសដី, ឮសុសសព្វ ។
មុខអុតស៊ីសុស មុខមានស្នាមអុតរខុញឬដាសពាស ។ សុសបរទ (ព. ប្រ.) សុសដូចជាបរទស៊ីគ្មានសល់សាច់, សុសសព្វឥតសល់
ដើរសុសបរទ,កណ្ឌៀរស៊ីសុសបរទ ។
សុសសព្វ សព្វអន្លើ
ដើរសុសសព្វ ។
សុសសាច់ សព្វសាច់, មិនសល់សាច់: ឈឺសុសសាច់, ដំបៅសុសសាច់ ។ សុសសាយ ឬ សាយសុស សាយសព្វអន្លើ, លេចឮសព្វអន្លើ
ឮសុសសាយ (ម. ព. សុស ១ កិ. ផង) ។