ដោយ៖ សុវណ្ណកុម្ភៈ/ភ្នំពេញ៖ ស្ថាបនិកក្បាច់គុនក្បុក្កតោគឺលោកព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន បានឲ្យដឹងថាល្បុក្កតោត្រូវបានបែងចែកជា២ដែលមួយគេហៅថា «ក្បាច់គុនមនុស្សលោក» និងមួយទៀតគេហៅថា «ក្បាច់គុនអាទិទេព» ហើយនៅលើពិភពលោកអត់មានដូចខ្មែរទេ។
«ក្បាច់គុនអាទិទេព» សម្តៅដល់ សាក់យ័ន្ត បាលី គាថា កាប់មិនមុតដុតមិនឆេះ ស្បែកគង់ មហាទម្ងន់ មហាសម្រាល មហារំអិល ជាដើម។ ចំណែកឯ «ក្បាច់គុនមនុស្សលោក» សំដៅដល់យុទ្ធគុន ដែលមានគុនដំបង គុនដាវ គុនលំពែង ក៏ដូចជាសិល្បៈប្រដាល់ជាដើម។
លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ បានបញ្ជាក់ថា ក្បាច់គុនជាច្រើន លើពិភពលោកគេមានតែមួយទេ ដូចជាការ៉ាត់តេ តេខ្វាន់ដូ យូដូ កុងហ្វូ និងក្បាច់គុននានា។ ប៉ុន្តែខ្មែរយើងមានក្បាច់គុនអាទិទេពមួយទៀត នៅក្នុងក្បាច់គុនល្បុក្កតោ ដែលចាស់ៗនិយាយថា កាប់មិនមុតដុតមិនឆេះ ប្រឡាក់ផេះមិនស្អុយ។ យើងឃើញសាក់យ័ន្ត ឬបាលី សុទ្ធតែសម្តៅលើក្បាច់គុនអាទិទេព ព្រោះនៅក្នុងទាំងអស់ហ្នឹង សុទ្ធតែបាលី និងគាថារបស់អាទិទេព។
លោកបានចាត់ទុកថា នេះជាជំនឿពិតរបស់ដូនតា។ ខ្ញុំមិនដឹងថា ខ្ញុំពូកែ ឬមិនពូកែទេ តែលោកអភិរក្សរបស់ទាំងអស់នេះ។ លោកចេះមិនអស់ទេ គឺចេះប្រមាណ ២០ទៅ ៣០ភាគរយ នៃក្បាច់គុនល្បុក្កតោតែប៉ុណ្ណោះ។ ក៏មានអ្នកដទៃទៀតគេចេះជាច្រើនដែរ។ ដូនតាយើង ចេះក្បាច់បំបាំងខ្លួន បែងភាគ សុទ្ធតែជារឿងពិត ដែលខ្ញុំធ្លាប់ឃើញ ធ្លាប់ដឹង។ និយាយទៅ គេមិនជឿទេ ព្រោះគេមិនដែលឃើញ។
លោកបញ្ជាក់ថា «គ្រូខ្ញុំគេវាយគាត់ គេមានគ្នា ៤០នាក់ កាប់គាត់តែមិនមុត គ្រាន់តែពកគ្រប់កន្លែង ព្រលឹមឡើងបាត់អស់រលីង។ ខ្ញុំមិនដែលឃើញគេដុតគាត់ទេ តែគេកាប់គាត់ ខ្ញុំឃើញ។ ខ្ញុំអត់មានអីថតទុក តែខ្ញុំថតទុកក្នុងភ្នែករាល់ថ្ងៃហ្នឹង។ គាត់ផឹកថ្នាំខ្មែរ ហើយដេកត្រាំថ្នាំខ្មែរផង បូកជាមួយការរៀនបាលី ដើម្បីធ្វើឲ្យស្បែកគង់។ គាត់ឲ្យបាលីខ្ញុំតែពេលប៉ុលពតចូលមកធ្វើឲ្យបាត់ បើនៅខ្ញុំបោះពុម្ពទុកចែកឲ្យបានដឹង ឲ្យកូនខ្មែរ ខ្លាំងពូកែដូចជំនាន់មហានគរ»។
បើតាមព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន ដើម្បីរៀនល្បុក្កតោ គេត្រូវរៀនទាំងអស់ កាលពីជំនាន់ដើម។លោកបន្ថែមថាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ពេលលោកទៅច្បាំងលោកប្រើយុទ្ធសាស្ត្រដ៏អស្ចារ្យ គឺលោកប្រើទាំងយុទ្ធសិល្ប៍ យុទ្ធគុននិងសិល្បៈ។យុទ្ធសិល្ប៍សម្តៅដល់បាលី គាថា។ យុទ្ធគុន សម្តៅដល់ការប្រយុទ្ធដោយប្រើអាវុធ។ សិល្បៈ សម្តៅដល់ល្បិច ល្បួង ល្បោះ ហើយវាយប្រហារ។
ព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាមាស សាន គឹមស៊ាន បានលើកឡើងដែរថា ប្រដាល់ត្រូវបានគេហៅជាទូទៅថា គុនខ្មែរគ្រាន់តែជាផ្នែកតូចមួយនៃក្បាច់គុន ល្បុក្កតោ ប៉ុណ្ណោះ។ លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ បានអះអាងថា ល្បុក្កតោ គឺជាមេនៃក្បាច់គុនរបស់ខ្មែរ។ គុនខ្មែរ ឬ ប្រដាល់ ជាការចែកចេញពីក្បាច់គុនដៃនៃល្បុក្កតោ។ គុនដៃ អត់មានប្រើអាវុធ អត់មានប្រើសិល្ប៍អ្វីទេ គេប្រើតែដៃ និងជើង។
តាមសៀវភៅគុនល្បុក្កតោ សាន គឹមស៊ាន បានឲ្យដឹងថាគុនល្បុក្កតោចែកចេញជា១២ទ្វារ ដែលទ្វារទី១ដល់ទី៨ ប្រើប្រាស់កាយសម្បទា ហើយទ្វារទី៩ដល់ទី១២ ប្រើប្រាស់អាវុធ ដែលរួមមានអាវុធគ្រោះថ្នាក់ និងអាវុធគ្មានគ្រោះថ្នាក់។ អាវុធគ្រោះថ្នាក់រួមមានកាំបិត ដាវ លំពែង ព្រួញ និងស្នា។ អាវុធគ្មានគ្រោះថ្នាក់រួមមានតម្បៀតបោកស្រូវ ដំបងខ្លី ដំបងវែង ខែល និងដំបងផ្កាឈូក។ចម្លាក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទសម័យអង្គរជាភស្តុតាងបង្ហាញច្បាស់អំពីការហាត់សមក្បាច់គុននេះដែរ។ការបង្ហាត់បង្ហាញក្បាច់គុនល្បុក្កតោតៗគ្នាពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយគឺដើម្បីពង្រឹងប្រាជ្ញាស្មារតីនិងសមត្ថភាពការពារខ្លួនពីសត្វសហាវព្រមទាំងសត្រូវនានាផងនិងការពារសង្គមជាតិនិងមាតុភូមិផង។
អ្នកហាត់គុនល្បុក្កតោមានឯកសណ្ឋានស្រដៀងនឹងទាហានខ្មែរនាសម័យបុរាណ។ សិស្សគុនត្រូវយកក្រមាមកចងជុំវិញចង្កេះ ហើយយករង្វេលសូត្រពណ៌ក្រហម «ថ្ងៃសង្វារ» មកចងជុំវិញក្បាលដែលជានិមិត្តរូបនៃពលានុភាព។ខុសពីក្បាច់គុននៅប្រទេសផ្សេងៗដូចជាការ៉ាតេដូ យូដូ ឬហាប់គីដូ កម្រិតនៃគុនល្បុក្កតោត្រូវបានបែងចែកជា៧កម្រិតដែលកម្រិតនីមួយៗត្រូវបានសម្គាល់ដោយពណ៌នៃក្រមា
ដែលរួមមានក្រមា ស, បៃតង, ក្រហម, ត្នោត, ខៀវ, និងក្រមាខ្មៅហើយកម្រិតចុងក្រោយគេបង្អស់គឺកម្រិតក្រមាមាស។ក្រមាខ្មៅមានចាប់ពីកម្រិតទី១ជាន់រហូតដល់កម្រិត១០ជាន់ ដែលសិស្សគុនទាំងអស់ត្រូវហាត់យ៉ាងតិច១០ឆ្នាំ និងចេះយ៉ាងហោចណាស់ចំនួនមួយពាន់ក្បាច់។ កម្រិតខ្ពស់បង្អស់នៃគុនល្បុក្កតោគឺកម្រិតក្រមាមាសដែលអ្នកទទួលបានកម្រិតនេះត្រូវចេះគុនល្បុក្កតោស្ទើរគ្រប់សព្វទាំងអស់។
សូមបញ្ជាក់ថាកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ នៅទីក្រុងរ៉ាបាតនៃព្រះរាជាណាចក្រម៉ារ៉ុក នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំលើកទី១៧នៃគណៈកម្មាធិការអន្តររដ្ឋាភិបាល ដើម្បីការការពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីរបស់អង្គការយូណេស្កូបានអនុម័តចុះ «ល្បុក្កតោ» ក្នុងបញ្ជីតំណាងបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីនៃមនុស្សជាតិរបស់អង្គការយូណេស្កូ។ នេះជាសមិទ្ធផលនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងពីបណ្តាភាគីពាក់ព័ន្ធរបស់ខ្មែរ ក្រោយការស្រាវជ្រាវ និងរៀបចំអស់ប្រមាណ មួយទសវត្សរ៍ ក្នុងនោះក៏មានលោកព្រឹទ្ធាចារ្យក្រមាស សាន គឹមស៊ាន មួយរូបផងដែរ៕/R