ប្រែសម្រួល : កញ្ញាដាលីស (ប៊ីប៊ីស៊ី) ៖ ចិនគ្រោងនឹងចាប់ផ្តើមដាក់កំហិតលើការនាំចេញវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ចំនួនពីរទៅកាន់ឧស្សាហកម្មបន្ទះឈីប ខណៈសង្គ្រាមបន្ទះឈីបជាមួយសហរដ្ឋអាម៉េរិកកាន់តែក្តៅគគុក។
ក្រោមការគ្រប់គ្រងថ្មី អាជ្ញាបណ្ណពិសេសនឹងត្រូវការជាចាំបាច់ដើម្បីនាំចេញសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូម (Gallium) និងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម (Germanium) ពីប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទីពីររបស់ពិភពលោក។
សារធាតុទាំងពីរត្រូវបានប្រើដើម្បីផលិតបន្ទះឈីបនិងអនុវត្តផ្នែកយោធាផងដែរ។
ការទប់ស្កាត់នេះកើតឡើងបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីរឹតត្បិតរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងពីការចូលប្រើប្រាស់បច្ចេកវិជ្ជាបន្ទះឈីបកម្រិតខ្ពស់។
រហូតមកទល់ពេលនេះ ប្រទេសចិននៅតែជាតួអង្គធំបំផុតនៅក្នុងខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់សកលសម្រាប់សារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូមនិងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម។ ចិនផលិតហ្គាល់លីញ៉ូម ៨០% និងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម ៦០% នៅលើពិភពលោក នេះបើយោងតាមស្ថាប័នឧស្សាហកម្មឈ្មោះថា សម្ពន្ធវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ (CRMA)។
សារធាតុទាំងពីរគឺជា “លោហធាតុខ្នាតតូចប៉ុណ្ណោះ” មានន័យថាពួកវាមិនត្រូវបានរកឃើញដោយឯកឯងនៅក្នុងធម្មជាតិនោះទេ ហើយជារឿយៗវាជាផលិតផលពាក់កណ្តាលសម្រេចដែលដំណើរការចេញពីការចម្រាញ់ជាច្រើនដំណាក់កាល។
ក្រៅពីសហរដ្ឋអាម៉េរិក ទាំងជប៉ុននិងហូឡង់ ដែលជាទីជម្រករបស់ក្រុមហ៊ុនផលិតឧបករណ៍បន្ទះឈីបសំខាន់ ក្រុមហ៊ុនបន្ទះឈីបធំបំផុតASML ដែលមានមូលដ្ឋាននៅហូឡង់បានដាក់ការរឹតបន្តឹងលើការនាំចេញបច្ចេកវិជ្ជាបន្ទះឈីបលើប្រទេសចិន។
លោក ខូលីន ហាមីលតុន (Colin Hamilton) មកពីក្រុមហ៊ុនវិនិយោគ BMO Capital Markets បានប្រាប់ BBC ថា “ពេលវេលានៃការប្រកាសពីប្រទេសចិនគឺមិនចៃដន្យទេ ដោយសារតែការរឹតបន្តឹងលើការនាំចេញបន្ទះឈីបបានប្រកាសដោយហូឡង់ក្នុងចំណោមប្រទេសដទៃទៀត”។
លោកបានបន្ថែមថា “វាសាមញ្ញណាស់ ប្រសិនបើអ្នកមិនផ្តល់ឱ្យយើងនូវបន្ទះឈីបទេ យើងនឹងមិនផ្តល់ឱ្យអ្នកនូវវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ផលិតបន្ទះឈីបដូចគ្នា”។
ការសងសឹកដាក់គ្នាឥតឈប់ឈររវាងប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទាំងពីរបានធ្វើឱ្យមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំងអំពីការកើនឡើងនៃអ្វីដែលគេហៅថា “ជាតិនិយមធនធាន” នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលនានាបង្ខាំងទុករាល់វត្ថុធាតុដើមសំខាន់ៗដើម្បីបញ្ចេញឥទ្ធិពលលើប្រទេសដទៃទៀត។
លោកបណ្ឌិត ហ្គាវីន ហាភើ (Gavin Harper) ជាអ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកវត្ថុធាតុដើមសំខាន់នៅសាកលវិទ្យាល័យបឺមីងហ៊ែម (Birmingham) បាននិយាយថា “យើងកំពុងមើលឃើញរដ្ឋាភិបាលនានាកាន់តែងាកចេញឆ្ងាយពីសកលភាវូបនីយកម្ម”។
“គំនិតដែលថាទីផ្សារអន្តរជាតិនឹងចែកចាយវត្ថុធាតុដើមបានចប់ហើយ ហើយប្រសិនបើអ្នកក្រឡេកមើលរូបភាពឱ្យកាន់តែធំទូលំទូលាយជាងនេះ ឧស្សាហកម្មលោកខាងលិចអាចនឹងប្រឈមមុខនឹងការគំរាមកំហែងខាងអត្ថិភាព”។
សារធាតុ ហ្គាល់លីញ៉ូម អាសេនីត (Gallium Arsenide) ត្រូវបានប្រើក្នុងការផលិតបន្ទះឈីបកម្រិតខ្ពស់ក៏ដូចជាក្នុងការផលិតអំពូល LED និងបន្ទះស្រូបពន្លឺព្រះអាទិត្យ។
យោងតាម CRMA បានឱ្យដឹងថា ក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនតូចនៅជុំវិញពិភពលោកបានផលិតសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូមអាសេនីតតិចតួចប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងគ្រឿងអេឡិចត្រូនិច។
សារធាតុហ្គឺម៉ានីញ៉ូមក៏ត្រូវបានប្រើដើម្បីផលិតបន្ទះមីក្រូប្រូសេសស័រ (microprocessor) និងបន្ទះស្រូបពន្លឺព្រះអាទិត្យផងដែរ។ លោកហាមីលតុនបាននិយាយថា វាក៏ត្រូវបានប្រើក្នុងការផលិតវ៉ែនតាមើលឃើញពេលយប់ផងដែរ ដែលវា “សំខាន់ណាស់សម្រាប់យោធា”។
ទោះយ៉ាងណា លោកហាមីលតុនបានបន្ថែមថា “គួរតែមានការផ្គត់ផ្គង់ក្នុងតំបន់គ្រប់គ្រាន់ពីរោងចក្រចម្រាញ់លោហៈគោលដើម្បីផ្តល់ជម្រើសផ្សេង។ សារៈសំខាន់ចំពោះឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិចដែលមានគុណភាពខ្ពស់គឺពិបាកដោះស្រាយជាង ពីព្រោះចិនពិតជាគ្របដណ្តប់ខ្លាំងលើសារធាតុផលិត។ ប្រហែលជានឹងមានការជំរុញមួយចំនួនសម្រាប់ការកែច្នៃឡើងវិញ”។
កាលពីខែមុន អ្នកនាំពាក្យមន្ទីរបញ្ចកោណបាននិយាយថា សហរដ្ឋអាម៉េរិកមានស្តុកសារធាតុហ្គឺម៉ានីញ៉ូម ប៉ុន្តែគ្មានស្តុកសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូមទេ។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបានបន្ថែមថា “ក្រសួងការពារជាតិកំពុងចាត់វិធានការយ៉ាងសកម្ម…ដើម្បីបង្កើនការជីកយករ៉ែក្នុងស្រុក និងការកែច្នៃវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ៗសម្រាប់ខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់មីក្រូអេឡិចត្រូនិចនិងអវកាស រួមទាំងហ្គាល់លីញ៉ូម និងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម”។
ទោះយ៉ាងណា ការរឹតបន្តឹងការនាំចេញរបស់ចិនត្រូវគេរំពឹងថានឹងមានផលប៉ះពាល់តិចតួចក្នុងរយៈពេលវែង។
ទោះបីជាចិនជាអ្នកនាំចេញហ្គាល់លីញ៉ូមនិងហ្គឺម៉ានីញ៉ូមនាំមុខគេក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែមានវត្ថុធាតុជំនួសក្នុងការផលិតសមាសធាតុដូចជាបន្ទះឈីបកុំព្យូទ័រ នេះបើតាមក្រុមហ៊ុនប្រឹក្សាហានិភ័យនយោបាយ Eurasia Group។
ក្រុមហ៊ុនបានបន្ថែមថាក៏មានកន្លែងជីករ៉ែនិងកែច្នៃសកម្មដែលមានទីតាំងនៅក្រៅប្រទេសចិនផងដែរ។
ក្រុមហ៊ុននេះបានគូសបញ្ជាក់ពីភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងពេលដែលចិនបានដាក់កំហិតលើការនាំចេញរ៉ែកម្រកាលពីមួយទសវត្សរ៍មុន។
ក្រុមហ៊ុននាំចេញកាន់តែច្រើនបានលេចឡើង ហើយក្នុងរយៈពេលតិចជាងមួយទសវត្សរ៍ ការគ្របដណ្តប់របស់ចិនលើខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់រ៉ែកម្របានធ្លាក់ចុះពី ៩៨% មកត្រឹម ៦៣% នេះបើយោងតាមការប៉ាន់ស្មានរបស់ក្រុមហ៊ុន Eurasia ។
លោកស្រី អានណា អាស្តុន (Anna Ashton) នាយក Eurasia សម្រាប់កិច្ចការសាជីវកម្មចិន និងទំនាក់ទំនងអាម៉េរិក-ចិន បានប្រាប់ BBC ថា “យើងអាចរំពឹងឃើញការអភិវឌ្ឍនិងការកេងចំណេញលើប្រភពជំនួសនៃសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូមនិងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម ក៏ដូចជាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងកាន់តែខ្លាំងក្នុងការកែច្នៃវត្ថុធាតុទាំងពីរឡើងវិញ និង កំណត់ជម្រើសវត្ថុធាតុជំនួសងាយស្រួលរកបន្ថែមទៀត”។
លោកស្រីបានបន្ថែមថា “នោះមិនមែនគ្រាន់តែដោយសារការរឹតបន្តឹងការនាំចេញរបស់ចិនដែលបានប្រកាសកាលពីពេលថ្មីៗនោះទេ។ វាគឺដោយសារតែការរំពឹងទុកនៃតម្រូវការកើនឡើង ការបង្កើនការប្រកួតប្រជែងផ្នែកភូមិសាស្ត្រនិងការមិនទុកចិត្តគ្នា និងឆន្ទៈរបស់ចិនក្នុងការរឹតបន្តឹងការនាំចូលនិងការនាំចេញនៅក្នុងសេវាកម្មដើម្បីបំពេញមហិច្ឆតានយោបាយនិងយុទ្ធសាស្ត្រ”។
កាលពីខែតុលា រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានប្រកាសថា ខ្លួននឹងទាមទារអាជ្ញាបណ្ណសម្រាប់ក្រុមហ៊ុនណាដែលនាំចេញបន្ទះឈីបទៅកាន់ប្រទេសចិន ដោយប្រើឧបករណ៍ ឬកម្មវិធីសូហ្វវែរបស់អាម៉េរិក មិនថាបន្ទះឈីបនោះផលិតនៅទីណានៅលើពិភពលោកនោះឡើយ។
ចិនតែងចោទប្រកាន់សហរដ្ឋអាម៉េរិកជាញឹកញាប់អំពី “អនុត្តរភាពបច្ចេកវិជ្ជា” ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការត្រួតពិនិត្យការនាំចេញដែលដាក់ចេញដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក៏បានដាក់កំហិតលើក្រុមហ៊ុនអាម៉េរិកដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងយោធាអាម៉េរិកដូចជាក្រុមហ៊ុន Lockheed Martin ជាដើម។
ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិចនានាបាននិយាយអំពីតម្រូវការដើម្បី “កាត់បន្ថយហានិភ័យ” ពីចិន ដែលមានន័យថាលែងសូវពឹងផ្អែកលើចិនសម្រាប់ទាំងវត្ថុធាតុដើមនិងផលិតផលសម្រេច។
ទោះយ៉ាងណា ការធ្វើពិពិធកម្មខ្សែសង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់និងការកសាងសមត្ថភាពដើម្បីជីកយករ៉ែ ហើយបន្ទាប់មកកែច្នៃលោហធាតុដូចជា ហ្គាល់លីញ៉ូមនិងហ្គឺម៉ានីញ៉ូម នឹងត្រូវចំណាយពេលរាប់ឆ្នាំ។
ក្នុងរយៈពេលវែង ប្រទេសសម្បូររ៉ែ ដូចជាអូស្ត្រាលីនិងកាណាដា មើលឃើញវិបត្តិវត្ថុធាតុដើមជាឱកាស។
អ្នកជំនាញព្រមានថា ការយកធនធាននិងសមត្ថភាពបច្ចេកវិជ្ជាធ្វើជាអាវុធ ដូចដែលអាម៉េរិកនិងចិនបានធ្វើនោះ នឹងមានផលវិបាកជាសកលផងដែរ នៅពេលនិយាយអំពីបរិស្ថាន។
នោះគឺដោយសារតែបច្ចេកវិជ្ជាបៃតងថ្មីសំខាន់ៗគឺពឹងផ្អែកលើវត្ថុធាតុដើមប្រភេទទាំងនេះ។
លោកបណ្ឌិតហាភើនិយាយថា “នេះមិនមែនជាបញ្ហាជាតិទេ នេះជាបញ្ហាដែលយើងប្រឈមមុខក្នុងនាមមនុស្សជាតិ។ សង្ឃឹមថា អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយទាំងឡាយអាចនាំយកដំណោះស្រាយល្អបំផុតមកដាក់លើតុចរចា ធានាបាននូវលទ្ធភាពទទួលបានវត្ថុធាតុដើមសំខាន់ៗទាំងនោះ ដែលពិតជាចាំបាច់សម្រាប់ការងាកទៅរកថាមពលស្អាត ហើយយើងអាចចាប់ផ្តើមដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនជុំវិញការលុបបំបាត់កាបូនិក”។
ខណៈផលប៉ះពាល់នៃការត្រួតពិនិត្យការនាំចេញចុងក្រោយបំផុតនេះនឹងមិនក្លាយជាមហន្តរាយសម្រាប់ឧស្សាហកម្មឬអ្នកប្រើប្រាស់ អ្នកជំនាញបានព្រមានថាវាមានសារៈសំខាន់ក្នុងការយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះកន្លែងដែលនិន្នាការនេះកំពុងឆ្ពោះទៅ។
លោកបណ្ឌិតហាភើនិយាយថា “បុរសនិងស្ត្រីនៅតាមដងផ្លូវមិនអាចយល់ពីសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូមនិងហ្គឺម៉ានីញ៉ូមបានទេ។ ប៉ុន្តែដូចគ្នានេះដែរ ពួកគេខ្វល់ពីតម្លៃរថយន្តរបស់ពួកគេ ឬ ថាតើវាថ្លៃប៉ុនណាត្រូវប្តូរទៅប្រើបច្ចេកវិជ្ជាបៃតង”។
“ពេលខ្លះគោលនយោបាយអរូបីដែលកើតឡើងនៅទីសែនឆ្ងាយពិតជាក្លាយជាអ្វីមួយដែលមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដល់ជីវិតរបស់ពួកគេ”៕
រូបភាពសារធាតុហ្គាល់លីញ៉ូម និងហ្គឺម៉ានីញ៉ូមសំខាន់ចំនួនពីរទៅកាន់ឧស្សាហកម្មបន្ទះឈីប